Η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των κυβερνήσεων των «27» επί της πρότασης Κανονισμού της Κομισιόν για πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αερίου, αγωγών και LNG το αργότερο έως την 1η Ιανουαρίου 2028 είναι το διακύβευμα της Συνόδου των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ σήμερα (Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2025) που προδιαγράφεται ως μια από τις πλέον κρίσιμες μετά την ενεργειακή κρίση. Γιατί αν και απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία (δηλαδή έγκριση από τουλάχιστον 55 % των κρατών-μελών, ήτοι που να αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον 65 % του πληθυσμού της ΕΕ) κάτι που σημαίνει ότι το σχεδόν προεξοφλημένο βέτο της Ουγγαρίας και της Σλοβακίας (που όχι μόνο διατηρούν δεσμούς με το Κρεμλίνο, αλλά και ως περίκλειστες χώρες εκφράζουν φόβους για την ασφάλεια εφοδιασμού και για ενδεχόμενο άλμα των τιμών ενέργειας σε μη βιώσιμα επίπεδα) δεν αρκεί για να μπλοκάρει τη διαδικασία, εντούτοις οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η συζήτηση θα είναι ζωηρή και διόλου τυπική και το deal δεν είναι δεδομένο. Και τούτο διότι γιατί δυο ακόμα μεγάλες χώρες με ειδικό βάρος στην ΕΕ (και με υψηλές εισαγωγές ρωσικού LNG), η Ισπανία και η Γαλλία λέγεται ότι έχουν εγείρει ενστάσεις επί του συμβιβαστικού κειμένου όπως έχει διαμορφωθεί μετά από πολύμηνες ζυμώσεις (σε συνέχεια της παρουσίασης της αρχικής πρότασης της Επιτροπής τον περασμένο Ιούνιο). Ενστάσεις που εκτιμάται ότι εστιάζονται -μεταξύ άλλων- στις προβλέψεις του κειμένου για προέγκριση (ex ante authorisation) για όλες τις εισαγωγές φυσικού αερίου και LNG, ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν προέρχονται από τη Ρωσία και να υπάρχει ομαλή διαδικασία επαλήθευσης πριν το αέριο εισέλθει σε ευρωπαϊκό έδαφος. Αλλά και στην πρόβλεψη ότι οι εισαγωγές θα πρέπει να απορρίπτονται εάν δεν υπάρχει έγκριση.
Η θέση της Ελλάδας για την απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού αερίου
Η Ελλάδα συμπεριλαμβάνεται στο μπλοκ των χωρών που είναι υπέρ του σχεδίου Κανονισμού όπως έχει διαμορφωθεί, όπως αναμένεται να τονίσει ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου που θα δώσει το παρών σήμερα στο Λουξεμβούργο μαζί με τον υφυπουργό ΠΕΝ Νίκο Τσάφο. Το μήνυμα που αναμένεται να στείλει η Αθήνα -με το βλέμμα και στην….άλλη όχθη του Ατλαντικού, δηλαδή στην Ουάσιγκτον- είναι ότι επείγει η απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο να ολοκληρωθεί το ταχύτερο δυνατόν, παρότι το μείγμα των εισαγωγών της Ελλάδας προέρχεται ακόμα σε ποσοστό άνω του 40% από τον συγκεκριμένο προμηθευτή (αν και το ποσοστό βαίνει συνεχώς μειούμενο) καθώς η χώρα μας συμπεριλαμβάνεται μαζί με την Ουγγαρία, την Αυστρία και τη Σλοβακία (καθώς και τις Σερβία και Β. Μακεδονία που δεν είναι μέλη της ΕΕ) στις ευρωπαϊκές χώρες όπου το ρωσικό αέριο ρέει μέσω του TurkStream, την τελευταία όδευση που βρίσκεται ακόμα σε κανονική λειτουργία. Οι κ.κ. Παπασταύρου και Τσάφος αναμένεται να τονίσουν τι η Ελλάδα κινείται με ταχείς ρυθμούς στην κατεύθυνση της υποκατάστασης του ρωσικού αερίου με LNG (που αυξήθηκε κατά 82% την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2025 σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, με τα φορτία από τις ΗΠΑ να αναλογούν σχεδόν στο 90% των συνολικών εισαγωγών). Αναμένεται επίσης να αναδείξουν το ρόλο της Ελλάδας ως κρίσιμης πύλης εισόδου και διαμετακόμισης προς την Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη φυσικού αερίου από αξιόπιστούς προμηθευτές, με τα τέρμιναλ της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης, αλλά και τον Κάθετο Διάδρομο Φυσικού Αερίου -που έχει ως αφετηρία την Ελλάδα- να έχουν κεντρική θέση στην όλη «εξίσωση».
Αξίζει να σημειωθεί ότι το προσχέδιο του Κανονισμού όπως έχει διαμορφωθεί «απαντά» σε μια από τις βασικές ανησυχίες της Ελλάδας που είναι οι «συγκαλυμμένες» εισαγωγές ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Βουλγαρίας και Τουρκίας, το οποίο όμως εμφανίζεται ως τουρκικό (Τurkish Blend). Για τον λόγο αυτό σύμφωνα με πληροφορίες, στο σημείο του Κανονισμού όπου περιγράφεται η διαδικασία αδειοδότησης των ροών φυσικού αερίου αγωγών και LNG από τρίτες χώρες (εν προκειμένω από την Τουρκία) έχει ενσωματωθεί ειδική πρόβλεψη για τον TurkStream, με την αναφορά ότι οποιεσδήποτε άλλες ροές φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς Βουλγαρία και Ελλάδα θεωρούνται ρωσικής προέλευσης, μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Αναφορά που «φωτογραφίζει» τον δεύτερο αγωγό Βουλγαρίας-Τουρκίας που μεταφέρει ρωσικό αέριο τόσο μέσω αγωγών όπως ο BlueStream, όσο και LNG (ρωσικό και από άλλες χώρες) που φτάνει στα πέντε πλωτά τερματικά (FSRU) της Τουρκίας.
Σε κάθε περίπτωση, η αυριανή Σύνοδος των ΥΠΕΝ διεξάγεται με «φόντο» τις ισχυρές αμερικανικές πιέσεις προς την ΕΕ να κόψει πλήρως τους ενεργειακούς της δεσμούς με τη Ρωσία (με δεδομένη και την πρόσφατη εμπορική συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ που περιλαμβάνει δέσμευση για αγορές ενέργειας και πυρηνικής τεχνολογίας made in USA ύψους 750 δισ. δολ. στην επόμενη τριετία), αλλά και πρόσφατα στοιχεία που έδειξαν ότι σειρά χωρών της ΕΕ (μεταξύ των οποίων η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ρουμανία, η Πορτογαλία και η Κροατία) αύξησαν αντί να μειώσουν τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία φέτος, με χώρες όπως τη Γαλλία να αναδεικνύουν τον ρόλο τους ως κόμβο διαμετακόμισης του ρωσικού αερίου προς άλλους προορισμούς.
Αν οι κυβερνήσεις καταλήξουν σε συμφωνία, θα πρόκειται για μια ιστορική απόφαση με «πρόσημο» όχι μόνο ενεργειακό, αλλά και γεωπολιτικό. Διότι θα σηματοδοτεί την αποφασιστικότητα της Ευρώπης να αποκοπεί οριστικά από έναν προμηθευτή που για δεκαετίες κάλυπτε μεγάλο μέρος των αναγκών της, στρέφοντας το βλέμμα σε εναλλακτικές πηγές LNG και νέες διαδρομές προμήθειας. Tαυτόχρονα, η ΕΕ επιχειρεί να θωρακίσει την εσωτερική της αγορά απέναντι στο «γκρίζο εμπόριο» ρωσικού LNG, το οποίο φτάνει μέσω τρίτων χωρών με παραποιημένα στοιχεία προέλευσης. Το νέο πλαίσιο προβλέπει ότι κάθε κυβικό μέτρο φυσικού αερίου που εισέρχεται στην ευρωπαϊκή αγορά θα πρέπει να συνοδεύεται από πιστοποιητικό μη ρωσικής προέλευσης.
Η απόφαση των ΥΠΕΝ -εφόσον ληφθεί- θα κινείται προς τη διαδικασία της ολοκλήρωσης μιας μακράς και επίπονης πορείας που ξεκίνησε αμέσως μετά την εισβολή στην Ουκρανία. Από το 2022 έως σήμερα, η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο έχει μειωθεί από ποσοστά άνω του 40% σε λιγότερο από 10%. Αν όλα εξελιχθούν σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το 2028 θα αποτελέσει το πρώτο έτος στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς ρωσικό φυσικό αέριο. Ένα ορόσημο που δεν θα καθορίσει μόνο τη μελλοντική ενεργειακή πολιτική, αλλά και τον γεωπολιτικό προσανατολισμό της Ευρώπης για τις επόμενες δεκαετίες.
Τα βασικά σημεία του σχεδίου Κανονισμού
Το κύριο στοιχείο του προσχεδίου του Κανονισμού είναι ως γνωστόν η πλήρης απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού αερίου από τη Ρωσία με καταληκτική ημερομηνία την 31η Δεκεμβρίου 2027. Προβλέπεται μεταβατική φάση για τις υφιστάμενες συμβάσεις προμήθειας, που διακρίνονται σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Προκειμένου να διευκολυνθεί το όλο εγχείρημα, τα κράτη μέλη θα υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης έως την 1η Μαρτίου 2026.
Τα δυο άρθρα του Κανονισμού που καθορίζουν το χρονοδιάγραμμα για τη σταδιακή κατάργηση των εισαγωγών ρωσικού αερίου και τη μεταβατική φάση για τις υφιστάμενες συμβάσεις προμήθειας θα τεθούν σε ισχύ έξι εβδομάδες μετά την επίσημη δημοσίευση του Κανονισμού. Ωστόσο, τα υφιστάμενα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια που έχουν ολοκληρωθεί πριν τις 17 Ιουνίου 2025 και δεν έχουν τροποποιηθεί έκτοτε, θα ισχύουν μέχρι τις 17 Ιουνίου 2026 και υπό πολύ συγκεκριμένα κριτήρια έως την 1η Ιανουαρίου 2028. Κριτήρια που αφορούν μεταξύ άλλων τα συμβόλαια προμήθειας για περίκλειστα κράτη μέλη όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία ή τις περιπτώσεις όπου οι αλλαγές στα συμβόλαια προέκυψαν από δικαστικές διαδικασίες ή διαδικασίες διαιτησίας. Τα μακροπρόθεσμα συμβόλαια που δεν έχουν τροποποιηθεί μετά τις 17 Ιουνίου 2025, θα ισχύουν μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2028,
Για να αποφευχθεί υπερβολική διοικητική επιβάρυνση στις εισαγωγές μη ρωσικού φυσικού αερίου, τα κράτη-μέλη πρότειναν ελάφρυνση των απαιτήσεων υποβολής στοιχείων για την πιστοποίηση της χώρας προέλευσης. Έτσι, οι Ευρωπαίοι εισαγωγείς θα υποχρεούνται πλέον να παρέχουν αποδεικτικά στοιχεία μόνο για τη χώρα παραγωγής, και όχι ευρύτερες συμβατικές λεπτομέρειες, όπως στην αρχική πρόταση της Κομισιόν. Για να απλουστευθούν περαιτέρω οι τελωνειακές διαδικασίες, τα κράτη-μέλη εισήγαγαν επίσης υποχρέωση προέγκρισης για τις εισαγωγές φυσικού αερίου, με ηπιότερο καθεστώς όταν η χώρα παραγωγής δεν είναι η Ρωσία.
Επιπλέον, δεν θα απαιτείται προηγούμενη άδεια για:
- χώρες παραγωγούς φυσικού αερίου που εξήγαγαν πάνω από 5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου προς την ΕΕ το 2024 (ΗΠΑ, Κατάρ, Νορβηγία, Αλγερία, Νιγηρία κ.α.)
- χώρες που έχουν απαγορεύσει οι ίδιες τις εισαγωγές ρωσικού αερίου, ή
- χώρες που δεν διαθέτουν υποδομές για εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω αγωγού ή LNG.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης την αναστολή της ισχύος του Κανονισμού αν διαπιστωθούν απειλές για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού σε ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η Κομισιόν μπορεί επίσης να αναστείλει και τις απαιτήσεις προηγούμενης έγκρισης για τις εισαγωγές σε περίπτωση κινδύνων για την ενεργειακή ασφάλεια.
Τέλος, για να ενισχυθεί η νομική ασφάλεια και να προστατευθούν οι εταιρείες της ΕΕ από κυρώσεις, τα κράτη-μέλη πρόσθεσαν ρήτρα που αναφέρει ότι: «Λαμβάνοντας υπόψη τη συνήθη πρακτική της Ρωσικής Ομοσπονδίας να τροποποιεί μονομερώς και να παρεμποδίζει συμφωνημένες δικαστικές και διαιτητικές διαδικασίες, ούτε τα κράτη-μέλη της ΕΕ ούτε οι εταιρείες τους μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα για
οποιεσδήποτε δικαστικές αποφάσεις, διαιτητικές αποφάσεις ή άλλα νομικά πορίσματα που εκδόθηκαν στο πλαίσιο παράνομων διαδικασιών, για τις οποίες δεν υπάρχουν αποτελεσματικά ένδικα μέσα στη σχετική δικαιοδοσία».
Τα επόμενα βήματα
Σε περίπτωση που επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων των 27, το επόμενο βήμα είναι εντατικές διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώστε οι θέσεις του Συμβουλίου και του Ευρωκοινοβουλίου να συγκεραστούν και να ενσωματωθούν στο σχέδιο Κανονισμού της Κομισιόν με στόχο να τεθεί σε ισχύ έως το τέλος του έτους. Οι δυο αρμόδιες Επιτροπές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (Ενέργειας και Εμπορίου) ψήφισαν την προηγούμενη εβδομάδα τη δική τους εκδοχή επί της πρότασης της Κομισιόν, η οποία είναι αρκετά πιο προωθημένη σε σχέση με το κείμενο που βρίσκεται στο τραπέζι των ΥΠΕΝ, καθώς προβλέπει την πλήρη απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο ένα χρόνο νωρίτερα, δηλαδή στις 31 Δεκεμβρίου 2026 και με πιο «σφιχτές» μεταβατικές διατάξεις.
Εκτός από τους Υπουργούς Ενέργειας της ΕΕ σήμερα συνεδριάζουν και οι Υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ και θα συζητήσουν μεταξύ άλλων το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας που παρουσιάστηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου και περιλαμβάνει και αυτό απαγόρευση εισαγωγών ρωσικού LNG. Η πρόταση του Κανονισμού REPower EU (που θα συζητήσουν οι ΥΠΕΝ) και το 19ο πακέτο κυρώσεων (που θα συζητήσουν οι ΥΠΕΞ) έχουν διαφορετικές νομικές βάσεις και στόχευση: Οι κυρώσεις είναι μέτρα εξωτερικής πολιτικής, με προσωρινό χαρακτήρα και απαιτούν ομοφωνία, ενώ η πρόταση Κανονισμού επιδιώκει στόχους εμπορικής και ενεργειακής πολιτικής και προορίζεται να εφαρμοστεί σε μόνιμη βάση, συνεπώς οι προτάσεις θεωρούνται συμπληρωματικές.
Τα υπόλοιπα θέματα στην ατζέντα των ΥΠΕΝ
Σημειώνεται ότι στο Συμβούλιο των Υπουργών Ενέργειας εκτός από τον Κανονισμό για το ρωσικό αέριο θα συζητηθεί το σχέδιο για την προώθηση του εξηλεκτρισμού στην ΕΕ, με έμφαση στον εξηλεκτρισμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και πώς αυτός μπορεί να προωθηθεί κατά τρόπο που να μην υπονομεύει την ανταγωνιστικότητά της. Στην ατζέντα βρίσκεται επίσης και το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας και ανθεκτικότητας της Ουκρανίας και της Μολδαβίας (με την Ελλάδα να επισημαίνει τον ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει ο Κάθετος Διάδρομος) και την στρατηγική σημασία της ένταξής τους στην ενεργειακή αγορά της ΕΕ.
Τέλος, σύμφωνα με πληροφορίες του energygame.gr αναμένεται στο περιθώριο του Συμβουλίου να τεθεί από ελληνικής πλευράς το θέμα των αποκλίσεων στις χονδρεμπορικές τιμές ενέργειας μεταξύ Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης και τα επόμενα βήματα της Task Force, καθώς το “αόρατο τείχος” που είχε υποχωρήσει το καλοκαίρι (βοηθούντων και των καιρικών συνθηκών) έχει “ανεγερθεί” και πάλι το τελευταίο διάστημα, με την επανεμφάνιση υψηλότερων τιμών και έντονων ενδοημερήσιων διακυμάνσεων στο “σεσημασμένο” άξονα Ουγγαρίας-Ρουμανίας-Βουλγαρίας- Ελλάδας.
Διαβάστε ακόμη
