Η επόμενη ημέρα της ενεργειακής μετάβασης δεν μπορεί να σχεδιαστεί χωρίς τους βασικούς παίκτες της αγοράς. Αυτό ήταν το σαφές μήνυμα των εκπροσώπων του επιχειρηματικού και τεχνικού κόσμου που έδωσαν το «παρών» στο 29ο Ετήσιο Κυβερνητικό Συνέδριο του Economist, μεταφέροντας από πρώτο χέρι τις ευκαιρίες, τις προκλήσεις και τις δομικές ασυμμετρίες που χαρακτηρίζουν σήμερα το ευρωπαϊκό και περιφερειακό ενεργειακό τοπίο. Η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΔΕΣΦΑ, Μαρία Ρίτα Γκάλι, σκιαγράφησε με ακρίβεια την πρόοδο που έχει συντελεστεί στην περιφερειακή συνεργασία για το φυσικό αέριο, επιμένοντας στην ανάγκη για ευελιξία, εμπορική ελευθερία και οραματικό σχεδιασμό για το υδρογόνο. Από την πλευρά του, ο Διευθύνων Σύμβουλος της HELLENiQ ENERGY, Ανδρέας Σιάμισιης, έθεσε στο τραπέζι τη δυσκολία μιας ενιαίας μετάβασης για όλη την Ευρώπη, καλώντας σε έναν ρεαλιστικό σχεδιασμό που λαμβάνει υπόψη την ενεργειακή εξάρτηση, τις εθνικές αφετηρίες και την ανάγκη για ισορροπία μεταξύ φιλοδοξίας και εφικτότητας.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Φαμπρίτσιο Ματάνα της IGI Poseidon μίλησε για τον στρατηγικό ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου και των αγωγών, ενώ ο Dan Stratan από τη Ρουμανία στάθηκε στον εκσυγχρονισμό των δικτύων και στη διαλειτουργικότητα των αγορών. Τέλος, ο Νότης Σαρδέλας, εκπροσωπώντας τη νομική πλευρά των επενδύσεων, αναφέρθηκε στην ανάγκη επιτάχυνσης των αδειοδοτικών διαδικασιών και στη θεσμική ασφάλεια για έργα καθαρής ενέργειας.
Μαρία Ρίτα Γκάλι: Ο κάθετος διάδρομος, οι νέες ροές και τα επόμενα βήματα για το υδρογόνο
Στη δυναμική που έχει αποκτήσει η περιφερειακή συνεργασία για το φυσικό αέριο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη εστίασε η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΔΕΣΦΑ, Μαρία Ρίτα Γκάλι. Όπως τόνισε, κάθε χρόνο καταγράφονται απτά βήματα προς τη δημιουργία μιας ολοκληρωμένης και εύρυθμης αγοράς φυσικού αερίου, μέσω της στενής συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς.
Η κ. Γκάλι αναφέρθηκε στην πρόοδο που έχει σημειωθεί από το 2022, με αφετηρία το πρώτο μνημόνιο συνεργασίας Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας για τη διασύνδεση φυσικού αερίου, καθώς και στην ευρύτερη συνεργασία του ΔΕΣΦΑ με εννέα ακόμα διαχειριστές ενέργειας της περιοχής. Στο επίκεντρο τοποθέτησε τον κάθετο διάδρομο, τον οποίο χαρακτήρισε «κομβικής σημασίας», επισημαίνοντας ότι η δυναμικότητά του έχει αυξηθεί από 2 σε 8 δισ. κυβικά μέτρα.
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται –όπως είπε– στην άρση των εμπορικών εμποδίων που συνεχίζουν να υφίστανται μεταξύ των χωρών. Η πρόοδος στον συντονισμό των TSO είναι κρίσιμη, καθώς επιτρέπει, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, την ανάπτυξη νέων έργων και τη διευκόλυνση εμπορικών ροών, ακόμη και προς την Ουκρανία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το γεγονός ότι από την προηγούμενη ημέρα, ουκρανικές εταιρείες απέκτησαν πρόσβαση σε προμήθεια από ενιαίο σημείο επαφής.
Η Μαρία Ρίτα Γκάλι στάθηκε επίσης στην ευελιξία του ιδιωτικού τομέα και τη δυνατότητα των ενεργειακών διαχειριστών να καινοτομούν και να προσαρμόζονται γρήγορα, εξορθολογίζοντας τις τιμές και επιταχύνοντας τη συνεργασία. Αναφέρθηκε εκ νέου στη συνεργασία με τη Βόρεια Μακεδονία, επισημαίνοντας ότι έχει ήδη ξεκινήσει η κατασκευή της διασύνδεσης και ότι η Ελλάδα μπορεί πλέον να εξάγει φυσικό αέριο μέσω του νότιου διαδρόμου.
Παράλληλα, έκανε λόγο για τη σταδιακή οικοδόμηση μελλοντικών ενεργειακών διαδρόμων, αυτή τη φορά για το υδρογόνο. Όπως σημείωσε, η Ελλάδα έχει λάβει έγκριση και χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για δύο σχετικές πρωτοβουλίες – έργα που βρίσκονται στη φάση των πρώτων μελετών. Οι συγκεκριμένες δράσεις αποτελούν καρπούς συνεργασίας, και αποδεικνύουν, σύμφωνα με την ίδια, ότι «βήμα-βήμα, η συνέργεια μπορεί να φέρει αποτελέσματα για όλους».
Ανδρέας Σιάμισιης: Η μετάβαση δεν μπορεί να είναι ενιαία για όλους – Το 60% της ενέργειας στην Ευρώπη παραμένει από υδρογονάνθρακες
Με μια παρέμβαση που εστίασε στις περιφερειακές ανισότητες, τις αλληλεξαρτήσεις των χωρών και τις πραγματικές δυνατότητες της ενεργειακής μετάβασης, ο Διευθύνων Σύμβουλος της HELLENiQ ENERGY, Ανδρέας Σιάμισιης, ανέδειξε τη σημασία της ισορροπίας ανάμεσα στην κλιματική φιλοδοξία και την ενεργειακή πραγματικότητα. Μιλώντας στο συνέδριο του Economist, έθεσε σειρά κρίσιμων προβληματισμών για τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται – και εφαρμόζεται – η μετάβαση στην Ευρώπη.
«Το 60% της ενέργειας σήμερα στην Ευρώπη εξακολουθεί να καλύπτεται από υδρογονάνθρακες. Όμως η μετάβαση έχει μπει κάτω από την ομπρέλα του κλίματος, με αποτέλεσμα να παρακάμπτονται ζητήματα ανταγωνισμού, αποδοτικότητας, ακόμα και πραγματικής ετοιμότητας», σημείωσε χαρακτηριστικά. Τόνισε πως κάθε χώρα έχει διαφορετικό σημείο αφετηρίας: «η Γερμανία ξεκινά αλλιώς, η Ελλάδα αλλιώς, η Κύπρος αλλιώς – δεν μπορεί να υπάρχει ενιαίο σχέδιο μετάβασης», είπε.
Παρουσιάζοντας συνοπτικά το αποτύπωμα του Ομίλου, υπενθύμισε πως η HELLENiQ ENERGY δραστηριοποιείται σε 7 χώρες εκτός Ελλάδας, με πλήρη παρουσία σε όλη την ενεργειακή αλυσίδα – από υδρογονάνθρακες και φυσικό αέριο έως ΑΠΕ, βιοκαύσιμα και υδρογόνο. Όπως σημείωσε, η μετονομασία της εταιρείας (πρώην ΕΛΠΕ) σηματοδοτεί ακριβώς αυτή τη στρατηγική μετατόπιση. «Είμαστε λιγότερο πετρέλαιο από ό,τι στο παρελθόν. Η εταιρεία αλλάζει», δήλωσε.
Ο κ. Σιάμισιης χαρακτήρισε ορθή την αρχική έμφαση στην κλιματική κρίση, ωστόσο επέμεινε πως «δεν σχεδιάσαμε με ολιστικό τρόπο» και επισήμανε την ανάγκη για συντονισμένες πολιτικές που θα λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και τις πραγματικές δυνατότητες των αγορών. Η περιφερειακή διάσταση της ενεργειακής στρατηγικής είναι, κατά τον ίδιο, κρίσιμη: «Πρέπει να δούμε πώς διασυνδέονται μεταξύ τους τα νέα έργα, πώς περνάμε από την παραγωγή ενέργειας με ορυκτά καύσιμα στα φωτοβολταϊκά σε άλλες χώρες, με τρόπο που να αποτυπώνει την αλληλεξάρτηση».
Καταλήγοντας, ο Διευθύνων Σύμβουλος της HELLENiQ ENERGY υπογράμμισε πως η αγορά κλιμακώνεται ταχύτατα και οι εταιρείες οφείλουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, με ρεαλισμό και τεχνική ωριμότητα, αν θέλουν να συμβάλουν ουσιαστικά στη μετάβαση. «Η περιφερικότητα, οι διασυνδέσεις και η ολιστική θεώρηση είναι πλέον μονόδρομος», ανέφερε.
Φαμπρίτσιο Ματάνα: «Η Ανατολική Μεσόγειος είναι η μεγάλη ευκαιρία – Ο EastMed παραμένει στρατηγική επιλογή για την Ευρώπη»
Την ανάγκη διαμόρφωσης ενός συνεκτικού και μακροπρόθεσμου ενεργειακού πλαισίου που θα βασίζεται στην αξιοποίηση των υποδομών και στη ρεαλιστική προσέγγιση της μετάβασης, ανέδειξε ο Διευθύνων Σύμβουλος της IGI Poseidon, Φαμπρίτσιο Ματάνα. Σε μία παρέμβαση με τεχνική ακρίβεια και στρατηγική στόχευση, ο κ. Ματάνα έθεσε στο επίκεντρο τη σημασία της συνεργασίας και τον καθοριστικό ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου στη νέα ενεργειακή εξίσωση της Ευρώπης.
«Όταν βιώνουμε γεωπολιτική αστάθεια, όπως σήμερα, το σύστημα απαιτεί συνεργασία – και αν αυτή δεν έχει προετοιμαστεί εγκαίρως, τότε κάθε χώρα θα αναζητήσει λύσεις μόνη της», υπογράμμισε, εξηγώντας γιατί οι υποδομές είναι το “κλειδί” για την πρόβλεψη και την προετοιμασία τέτοιων καταστάσεων. Όπως τόνισε, πρόκειται για έργα υψηλής πολυπλοκότητας και εντάσεως κεφαλαίου, που απαιτούν προετοιμασία, σχεδιασμό και συντονισμό από νωρίς.
Αναφερόμενος στη χρηματοδότηση των υποδομών, επισήμανε τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη μείωση του ρίσκου κατά τα αρχικά στάδια ανάπτυξης των έργων, προτού αυτά περάσουν στον ιδιωτικό τομέα και τις δυνάμεις της αγοράς. «Η βιωσιμότητα και ο οικονομικός χαρακτήρας κάθε project πρέπει να εξισορροπούνται – αλλά στην αρχή απαιτείται στήριξη», σημείωσε.
Σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση, ο επικεφαλής της IGI Poseidon τόνισε ότι η προσέγγιση αλλάζει και γίνεται – ευτυχώς – λιγότερο ιδεολογική και περισσότερο ρεαλιστική. «Μπαίνουμε πλέον σε μια φάση ουσιαστικής μετάβασης, η οποία μπορεί να διασφαλίσει ασφάλεια, σταθερότητα και ανταγωνιστικότητα στις τιμές», είπε. Υπενθύμισε πως οι φιλόδοξοι στόχοι των προηγούμενων ετών δεν συνοδεύτηκαν από εφαρμόσιμες λύσεις, κάτι που αύξησε το ρίσκο και αποσταθεροποίησε τις αγορές.
Στην καρδιά της τοποθέτησής του βρέθηκε η Λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, την οποία χαρακτήρισε «τεράστια ευκαιρία για την ενεργειακή ασφάλεια και σταθερότητα της Ευρώπης». Η περιοχή διαθέτει, όπως είπε, πληθώρα ανακαλυφθέντων κοιτασμάτων και βρίσκεται κοντά στην ευρωπαϊκή αγορά, προσφέροντας πλεονεκτήματα κόστους και χρόνου μεταφοράς.
Ως προς τα έργα που θα συνδέσουν την Ανατολική Μεσόγειο με την ευρωπαϊκή ήπειρο, ο κ. Ματάνα επανέφερε με έμφαση τον αγωγό EastMed, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες του αλλά επιμένοντας στη στρατηγική του σημασία. Παράλληλα, αναφέρθηκε και στον αγωγό IGP, ως την πρώτη προσπάθεια διασύνδεσης της περιοχής. «Αυτό που μας λείπει σήμερα είναι ένα πλήρες σύστημα διασύνδεσης υποδομών, ικανό να μεταφέρει όχι μόνο φυσικό αέριο, αλλά μελλοντικά και υδρογόνο», σημείωσε, τονίζοντας την ανάγκη για ενιαίο διάδρομο που θα ενώνει την Ευρώπη με τη Νότια Μεσόγειο. «Η σταθερότητα, η ασφάλεια και η ανταγωνιστικότητα περνούν από την Ανατολική Μεσόγειο. Και η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει σε αυτό το μέλλον», κατέληξε.
Στράταν: Η Ρουμανία ως φορέας ενοποίησης στην ενεργειακή αγορά της περιοχής
Ο Νταν Στράταν (Dan Stratan), διευθύνων σύμβουλος και ιδρυτής της RCI holding στη Ρουμανία, παρουσίασε το εκτεταμένο αποτύπωμα της εταιρείας του στον ενεργειακό τομέα, σημειώνοντας ότι απασχολούν πάνω από 230 άτομα και έχουν συνεισφέρει πάνω από 25 δισ. ευρώ σε επενδύσεις, με παρουσία σε 18 χώρες. Όπως είπε, εδώ και 25 χρόνια η RCI Holding επικεντρώνεται σε έργα με περιφερειακό χαρακτήρα, προσπαθώντας να φέρει κοντά επιχειρήσεις, ρυθμιστικές αρχές, τεχνολογικούς φορείς, και επενδυτές.
Τόνισε τη δέσμευσή τους σε διασυνοριακά έργα και τη συνεχή επένδυση σε ταλέντα και στη μετάδοση τεχνογνωσίας, υπογραμμίζοντας ότι η προσέγγισή τους βασίζεται σε πέντε πυλώνες δράσης.
Αναφερόμενος στην ενεργειακή πραγματικότητα της Ρουμανίας, δήλωσε ότι η χώρα σημειώνει πρόοδο στην επίτευξη στόχων για ΑΠΕ και ενεργειακή αποθήκευση, με φωτοβολταϊκά, αιολικά, και υπεράκτια αιολικά πάρκα στη Μαύρη Θάλασσα που βρίσκονται σε φάση έναρξης παραγωγής.
Ωστόσο, αναγνώρισε ότι υπάρχουν πολλές προκλήσεις. Η σημαντικότερη είναι «ο εκσυγχρονισμός των δικτύων και οι δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας». Σημείωσε επίσης ότι «η συμμόρφωση με στόχους απανθρακοποίησης και η ενσωμάτωση των δικτύων αποτελεί διαρκή πρόκληση για όλους τους παίκτες».
Ο Στράταν υπογράμμισε ότι η Ρουμανία είναι μία από τις ελάχιστες χώρες της περιοχής με σημαντικά εγχώρια κοιτάσματα φυσικού αερίου, και εκτίμησε ότι θα προσθέσει 100 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τα επόμενα χρόνια. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «η Ρουμανία μπορεί να λειτουργήσει ως φορέας ενοποίησης στην ενεργειακή αγορά της περιοχής».
Ο ίδιος υπογράμμισε δύο βασικά εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι εταιρείες του χώρου:
-
Έλλειψη ανθρώπινων πόρων, ειδικά εξειδικευμένων επαγγελματιών.
-
Δυσκολία στην πρόσβαση σε κεφάλαιο, τόσο για τα αρχικά στάδια επενδύσεων όσο και για την τελική υλοποίηση.
Επισήμανε επίσης τη σημασία των διασυνοριακών έργων, ιδιαίτερα των υδρογονανθράκων, των αγωγών, των δικτύων και των ενεργειακών hubs, λέγοντας ότι σε αυτά επικεντρώνονται οι προσπάθειες της εταιρείας του.
Κατέληξε λέγοντας πως «πρέπει να περάσουμε από τις πολιτικές δηλώσεις στην πράξη», με ουσιαστική εφαρμογή των σχεδιασμών.
Σαρδελάς: Χρειάζεται fast track αδειοδότηση και ασφάλεια στη χρήση γης για τα έργα ΑΠΕ
Ο Νότης Σαρδελάς, διευθύνων εταίρος της Sardelas Petsa Law Firm, αναφέρθηκε στις νομικές πτυχές της πράσινης μετάβασης και την πρόοδο της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια. Τόνισε ότι υπάρχει σημαντική πρόοδος και ότι οι πολιτικές έχουν ωριμάσει, ενώ έχουν ληφθεί και συγκεκριμένα μέτρα, όπως ο μηχανισμός περικοπής αποζημιώσεων και η βελτιωμένη διαχείριση στην αγορά εξισορρόπησης. Παρά ταύτα, παραμένουν προκλήσεις.
Τα τρία σημαντικά ζητήματα που απασχολούν τον κ. Σαρδελά είναι:
- Ενίσχυση των διασυνδέσεων και νέος χωροταξικός σχεδιασμός. Υπογράμμισε την ανάγκη για νέο χωροταξικό σχεδιασμό, ειδικά όσον αφορά τις δομές, όπου παρατηρείται υπερπροσφορά.
- Διασυνοριακή αδειοδότηση και ταχύτερες διαδικασίες. Τόνισε την ανάγκη για προτεραιότητα στην αδειοδότηση με διαδικασίες fast track, χωρίς συμβιβασμούς με το περιβάλλον, και ζήτησε ευφυείς τρόπους χρηματοδότησης, ώστε να υποστηριχθούν και οι μικρομεσαίοι επενδυτές.
- Ασφάλεια στη χρήση γης και εκσυγχρονισμός του νόμου περί απαλλοτριώσεων. Επισήμανε τη σημασία της εξασφάλισης γης για κάθε έργο, ιδιαίτερα για μεγάλα έργα, και την ανάγκη για σαφήνεια και εκσυγχρονισμό του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις απαλλοτριώσεις.
Ο κ. Σαρδελάς υπογράμμισε πως η ευρύτερη κοινωνία έχει αντιληφθεί τις προκλήσεις και τις καθυστερήσεις, όμως αυτό δεν πρέπει να αλλάξει τους στόχους. Αντίθετα, απαιτείται ταχύτερη κίνηση, καθώς ο χρόνος πλέον πιέζει.
