Με αργά αλλά σταθερά βήματα, η Πολιτεία επιχειρεί να βάλει τάξη σε έναν από τους πιο προβληματικούς τομείς της περιβαλλοντικής πολιτικής: την εφαρμογή της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού και τη χρηματοδότηση της ανακύκλωσης. Η υποχρεωτική και αυτοματοποιημένη διασύνδεση του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών (ΕΜΠΑ) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ), που τέθηκε σε εφαρμογή το περασμένο καλοκαίρι, φιλοδοξεί να κλείσει χρόνια κενά, να αποκαλύψει τους «αόρατους» υπόχρεους και να δημιουργήσει μια πιο αξιόπιστη εικόνα της αγοράς.
Η διασύνδεση δεν ήταν ούτε απλή ούτε γρήγορη υπόθεση. Σύμφωνα με πηγές της αγοράς χρειάστηκαν περίπου δύο χρόνια προετοιμασίας, τεχνικών προσαρμογών και συντονισμού μεταξύ υπηρεσιών, ώστε τα δύο πληροφοριακά συστήματα να «μιλήσουν» μεταξύ τους. Ωστόσο, ήδη από τους πρώτους μήνες εφαρμογής της, τα αποτελέσματα θεωρούνται ενθαρρυντικά.
Τα πρώτα αριθμητικά δεδομένα
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η Διευθύνουσα Σύμβουλος του ΕΟΑΝ, Δρ Αλεξάνδρα Σοφία Τόγια, μέχρι τις 22 Δεκεμβρίου είχαν απαντήσει στο σχετικό ερωτηματολόγιο περισσότεροι από 89.000 χρήστες του ΓΕΜΗ. Από αυτούς:
- 993 φυσικά ή νομικά πρόσωπα δήλωσαν ότι είναι υπόχρεοι παραγωγοί
- 88.235 δήλωσαν ότι δεν υπάγονται στις σχετικές υποχρεώσεις
Ωστόσο, το πιο κρίσιμο στοιχείο είναι ότι από όσους απάντησαν θετικά, μόλις 109 έχουν μέχρι στιγμής ολοκληρώσει την εγγραφή τους στο ΕΜΠΑ. Αν και το ποσοστό αυτό δείχνει ότι υπάρχει ακόμη σημαντική απόσταση μέχρι την πλήρη συμμόρφωση, οι αρμόδιοι εκτιμούν ότι, όταν ολοκληρωθούν όλες οι εγγραφές, θα προκύψει αύξηση της τάξης του 11% στον συνολικό αριθμό των εγγεγραμμένων παραγωγών.
Πρόκειται για μια εξέλιξη με ουσιαστικό οικονομικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα, καθώς κάθε νέος εγγεγραμμένος παραγωγός σημαίνει περισσότερους πόρους για τη χρηματοδότηση της ανακύκλωσης και λιγότερα «δωρεάν» βάρη για όσους ήδη συμμορφώνονται.
Τα επόμενα βήματα
Όπως σημειώνει η κ. Τόγια η διαδικασία είναι συνεχής και βελτιώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς αντιμετωπίζονται τα «αρχικά» προβλήματα που προκύπτουν καθημερινά κατά την εφαρμογή της διασύνδεσης.
Σύμφωνα με την ίδια, ο Ε.Ο.ΑΝ. προγραμματίζει, στο προσεχές χρονικό διάστημα, να προχωρήσει σε έγγραφη ενημέρωση και σύσταση (αρχικά) όσων έχουν απαντήσει θετικά αλλά δεν έχουν ολοκληρώσει την εγγραφή τους στο Ε.Μ.ΠΑ., προκειμένου να προβούν στη σύναψη σύμβασης με Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης και στην ολοκλήρωση της εγγραφής τους στο Ε.Μ.ΠΑ.. «Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης θα προχωρήσουμε στις δέουσες σύμφωνα με το Νόμο ενέργειες. Επιπλέον, διερευνούμε και δρομολογούμε την αξιοποίηση των δυνατότητων της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στη διασύνδεση Ε.Μ.ΠΑ. – ΓΕ.ΜΗ» σημειώνει.
Τι είναι το ΕΜΠΑ
Πρόκειται για το Εθνικό Μητρώο Παραγωγών (Ε.Μ.ΠΑ.) στο οποίο καταχωρούνται υποχρεωτικά όλοι οι παραγωγοί των συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Η εγγραφή των παραγωγών στο μητρώο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη νόμιμη άσκηση της δραστηριότητάς τους και για τη συμμετοχή τους σε δημόσιους διαγωνισμούς. Στόχος είναι:
- η συλλογή πληροφοριών και την αξιολόγησή τους, σχετικά με τις ποσότητες και το είδος των συσκευασιών και άλλων προϊόντων που διατίθενται στην ελληνική αγορά,
- η σύνδεση για ανταλλαγή πληροφοριών με τα εθνικά μητρώα παραγωγών άλλων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
- η δημοσιοποίηση πληροφοριών ιδιαίτερα προς τους χρήστες/ καταναλωτές καθώς και προς κάθε ενδιαφερόμενο ιδιωτικό ή δημόσιο φορέα.
Πώς λειτουργεί ο μηχανισμός
Στην πράξη, κάθε επιχείρηση που απευθύνεται στο ΓΕΜΗ για οποιαδήποτε διοικητική πράξη – από μια απλή μεταβολή στοιχείων έως την έκδοση πιστοποιητικού – ελέγχεται αυτόματα ως προς το αν είναι εγγεγραμμένη στο ΕΜΠΑ, το μητρώο που τηρεί ο Ελληνικός Οργανισμός Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ).
Αν διαπιστωθεί ότι δεν είναι εγγεγραμμένη, το σύστημα ζητά από την επιχείρηση να απαντήσει σε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο: αν δηλαδή είναι ή όχι «υπόχρεος παραγωγός» σύμφωνα με τον Ν. 4819/2021. Υπόχρεοι θεωρούνται οι παραγωγοί ή εισαγωγείς προϊόντων που, μετά το τέλος ζωής τους, μετατρέπονται σε απόβλητα και υπάγονται σε καθεστώς εναλλακτικής διαχείρισης. Η απάντηση της επιχείρησης διαβιβάζεται αυτόματα στον ΕΟΑΝ, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να ελέγξει τη δήλωση και, εφόσον διαπιστωθεί ανακριβής ή ψευδής δήλωση, να προχωρήσει στις προβλεπόμενες κυρώσεις.
Ποιοι θεωρούνται υπόχρεοι
Το πλαίσιο της διευρυμένης ευθύνης παραγωγού καλύπτει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων. Υπόχρεοι εγγραφής στο ΕΜΠΑ είναι, μεταξύ άλλων:
- Οι παραγωγοί και εισαγωγείς συσκευασιών και συσκευασμένων προϊόντων
- Οι παραγωγοί ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (μπαταρίες)
- Οι παραγωγοί ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΗΗΕ)
- Οι παραγωγοί και εισαγωγείς οχημάτων και ανταλλακτικών
- Οι παραγωγοί και εισαγωγείς ελαστικών
- Οι παραγωγοί και εισαγωγείς λιπαντικών ελαίων
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι το πλαίσιο καλύπτει πλέον και τις εξ αποστάσεως πωλήσεις, καθώς και τις διαδικτυακές πλατφόρμες, οι οποίες –σε ορισμένες περιπτώσεις– αναλαμβάνουν οι ίδιες τις υποχρεώσεις του παραγωγού, αν ο πωλητής δεν είναι εγγεγραμμένος στο ΕΜΠΑ.
Έλεγχοι, εισφορές και «γκρίζες ζώνες»
Παρά τη θετική δυναμική, παραμένουν σοβαρά ανοιχτά ζητήματα. Ένα από αυτά αφορά το ποιος φορέας θα έχει τελικά την ευθύνη των ουσιαστικών ελέγχων στην αγορά. Ο ΣΕΠΑΝ έχει επισημάνει ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, συμπεριλαμβανομένου του ΕΟΑΝ, αντιμετωπίζουν χρόνιες ελλείψεις προσωπικού, ενώ μέχρι πρόσφατα απουσίαζε και το αναγκαίο νομοθετικό «οπλοστάσιο» για την επιβολή αποτελεσματικών κυρώσεων.
Επιπλέον, παραμένει ανοικτό το θέμα της εισφοράς ανακύκλωσης. Η αναδρομική επιβολή της θεωρείται εξαιρετικά δύσκολη σε πρακτικό και τεχνικό επίπεδο και πηγές της αγοράς θεωρούν ότι οι όποιες ρυθμίσεις θα αφορούν κυρίως προϊόντα που θα διατεθούν στην αγορά από εδώ και στο εξής. Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται σαφής και ξεκάθαρη ρύθμιση που θα ορίζει το ύψος της εισφοράς, το αντικείμενό της, καθώς και τον φορέα επιβολής και είσπραξης.
Ένα εργαλείο με προοπτική
Παρά τις δυσκολίες, η διασύνδεση ΕΜΠΑ – ΓΕΜΗ θεωρείται από τους περισσότερους εμπλεκόμενους ένα κρίσιμο εργαλείο. Δεν περιορίζεται απλώς στη συλλογή στοιχείων, αλλά δημιουργεί μια μόνιμη δικλείδα συμμόρφωσης, καθώς κάθε επιχειρηματική δραστηριότητα που περνά από το ΓΕΜΗ συνδέεται πλέον άμεσα με τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις.
Παράλληλα, ανοίγει τον δρόμο για ανταλλαγή πληροφοριών με αντίστοιχα μητρώα άλλων κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε μια εποχή όπου το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι διασυνοριακές πωλήσεις αυξάνονται ραγδαία.
Διαβάστε ακόμη
