Τις τελευταίες δεκαετίες, η συζήτηση για την ενεργειακή μετάβαση — δηλαδή τη σταδιακή αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) — έχει γίνει κεντρικό πεδίο δημόσιας, οικονομικής και πολιτικής αντιπαράθεσης. Αυτή η συζήτηση, που αφορά κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες, μπορεί να φαίνεται στον πρώτο βαθμό πολύ μακριά από τον κόσμο του μύθου και της φαντασίας. Ωστόσο, αν σκεφτούμε λίγο διαφορετικά, ακόμη και ο πιο εμβληματικός χαρακτήρας της παγκόσμιας λαϊκής κουλτούρας — ο Άγιος Βασίλης — δεν μπορεί να αποφύγει το ερώτημα της ενεργειακής του βιωσιμότητας σε έναν κόσμο που αλλάζει. Ποια θα ήταν η ενεργειακή μετάβαση του Άγιου Βασίλη από τα ορυκτά καύσιμα στις ΑΠΕ και τι μήνυμα θα έστελνε αυτό στον πραγματικό κόσμο;

Ο ενεργειακός μύθος και οι πραγματικές απαιτήσεις

Σύμφωνα με πρόσφατες υπολογιστικές προσεγγίσεις, η «παραγωγή» και η «διανομή» δώρων παγκοσμίως, αν μεταφραστεί σε ενεργειακή ζήτηση, αντιστοιχεί σε τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Υποθετικές εκτιμήσεις για το ταξίδι του έλκηθρου και των τάρανδων που πρέπει να καλύψουν εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα σε μία νύχτα φτάνουν ακόμη και τις 288 τεραβατώρες (TWh) ενέργειας σε μία μόνο νύχτα — ποσότητα πολλαπλάσια της ετήσιας κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας αρκετών κρατών μαζί. Ακόμη και χωρίς να λάβουμε υπόψη όλες τις τεχνικές και φυσικές παραδοχές πίσω από αυτά τα σενάρια, το σίγουρο είναι ότι μιλάμε για μεγάλες ενεργειακές απαιτήσεις σε οποιοδήποτε πλαίσιο. Αυτή η «ενέργεια» απαιτεί πηγές — και παραδοσιακά αυτές οι πηγές έχουν συνδεθεί με καύση ορυκτών καυσίμων.

Όμως το περιβάλλον και η επιστήμη των ενεργειακών πόρων έχουν αλλάξει ραγδαία. Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές αυξάνεται με πρωτοφανείς ρυθμούς. Το 2024, η εγκατεστημένη ισχύς από ΑΠΕ προσέγγισε νέα ρεκόρ, με περισσότερα από 700 γιγαβάτ νέας ισχύος να προστίθεται παγκοσμίως, ενώ η συμμετοχή της αιολικής και ηλιακής ενέργειας σε ορισμένες περιοχές έχει ξεπεράσει ακόμη και το 28% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρισμού. Παράλληλα, η αύξηση της παραγωγής από πηγές χαμηλών εκπομπών έχει ήδη αποτρέψει δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα από το να απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα.

Η στροφή από τα ορυκτά καύσιμα – γιατί τώρα;

Τι σημαίνει στην πράξη «ενεργειακή μετάβαση» για τον Άγιο Βασίλη; Στον μύθο, ο Βόρειος Πόλος — όπου υποτίθεται ότι βρίσκεται το εργαστήριο και οι στάβλοι των ταράνδων — είναι μια περιοχή όπου η θέρμανση παίζει αποφασιστικό ρόλο. Για δεκαετίες, η κλασική εικόνα των εργαστηρίων με φουγάρα, μηχανές, γεννήτριες πετρελαίου ή ντίζελ και θερμαινόμενους χώρους ήταν το στερεότυπο που συνόδευε κάθε χριστουγεννιάτικη αφήγηση. Στον πραγματικό κόσμο όμως, η χρήση ορυκτών καυσίμων είναι πια συνυφασμένη με την εισροή εκπομπών που οδηγούν στην κλιματική αλλαγή — ένα φαινόμενο που προκαλεί αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων και ανάγει την ανάγκη για αλλαγή πηγών ενέργειας σε παγκόσμια προτεραιότητα.

Αυτό που έχει αλλάξει δυναμικά τα τελευταία χρόνια είναι ότι η παραγωγή από ΑΠΕ δεν θεωρείται πλέον «εναλλακτική» λύση, αλλά βασικός πυλώνας κάλυψης ενεργειακών αναγκών. Σε πολλές χώρες, η διεύρυνση των ΑΠΕ έχει καλύψει μεγάλο μέρος της αύξησης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η τεχνολογική βελτίωση στα φωτοβολταϊκά, στα αιολικά πάρκα και στην αποθήκευση ενέργειας έχει μειώσει το κόστος παραγωγής και έχει ενισχύσει τη σταθερότητα του συστήματος.

ΑΠΕ στον Βόρειο Πόλο: ρεαλιστικό σενάριο ή παραμύθι;

Η ιδέα της μετάβασης του Άγιου Βασίλη σε ΑΠΕ μπορεί να ακούγεται παραμυθένια — και είναι παραμυθένια με την καλύτερη έννοια — αλλά μπορεί επίσης να λειτουργήσει ως μεταφορά για τις σύγχρονες ενεργειακές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες. Σκεφτείτε το εργαστήριο του Βόρειου Πόλου να τροφοδοτείται κυρίως από:

  • ηλιακή ενέργεια για τη βασική του ηλεκτροδότηση, με φωτοβολταϊκά πάνελ εγκατεστημένα σε θερμαινόμενους χώρους και βοηθητικές εγκαταστάσεις,
  • ανεμογεννήτριες να παρέχουν πρόσθετη ισχύ για τις μεγαλύτερες ανάγκες παραγωγής, αποθήκευση ενέργειας (μπαταρίες ή υδροηλεκτρική αντλησιοταμίευση) για να εξασφαλίζεται σταθερή παροχή ενέργειας σε περιόδους με μικρότερη παραγωγή,
  • και πράσινη θέρμανση με αντλίες θερμότητας ή βιομάζα αντί για καύση ορυκτών καυσίμων.

Ένα τέτοιο σενάριο, αν και ουτοπικό με βάση τα κλασικά αφηγήματα, αντικατοπτρίζει τις δράσεις που συζητούνται όλο και περισσότερο σήμερα: η ενεργειακή μετάβαση δεν αφορά μόνο την αντικατάσταση πηγών παραγωγής αλλά και τη μεταμόρφωση συστημάτων — από το πώς θερμαίνουμε χώρους μέχρι το πώς μετακινούμε αγαθά και υπηρεσίες σε μια εποχή μηδενικών καθαρών εκπομπών.

Προκλήσεις και ευκαιρίες μιας «πράσινης» χριστουγεννιάτικης οικονομίας

Μια πλήρης ενεργειακή μετάβαση στον «κόσμο του Άγιου Βασίλη» θα απαιτούσε ουσιαστικές επενδύσεις σε υποδομές που εκτείνονται πολύ πέρα από απλές ηλιακές καμπίνες ή ανεμογεννήτριες. Το βασικό ερώτημα αφορά την αποθήκευση και σταθερότητα ενέργειας: πώς μπορεί ένα δίκτυο να στηριχθεί στις ΑΠΕ όταν αυτές είναι από τη φύση τους μεταβλητές; Η απάντηση που δίνει η σύγχρονη ενεργειακή βιομηχανία είναι μέσω τεχνολογιών αποθήκευσης, όπως συστήματα μπαταριών μεγάλης κλίμακας, αντλησιοταμίευση και έξυπνη διαχείριση ζήτησης — λύσεις που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των επενδύσεων πράσινης ενέργειας σήμερα.

Αν μάλιστα φανταστούμε το ταξίδι του έλκηθρου να τροφοδοτείται από ηλεκτρική ενέργεια που προέρχεται από ΑΠΕ — με χρήση βελτιστοποιημένου «πράσινου» δικτύου και σύγχρονων τεχνολογιών αποθήκευσης — τότε αυτός ο μύθος γίνεται μια ισχυρή μεταφορά για την προοπτική ενός κόσμου όπου η ενέργεια δεν εξαρτάται από την καύση άνθρακα ή πετρελαίου αλλά από καθαρές, ανανεώσιμες πηγές.

Το μήνυμα για τον πραγματικό κόσμο

Ο μύθος της πράσινης μεταμόρφωσης του Άγιου Βασίλη αναδεικνύει μια αλήθεια που ήδη γνωρίζουμε: ότι η ενεργειακή μετάβαση δεν είναι πλέον απλώς επιλογή, αλλά αναγκαιότητα. Από τη μείωση των εκπομπών CO2 έως την αύξηση της ενεργειακής ανθεκτικότητας και την απεξάρτηση από εισαγόμενα καύσιμα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχουν γίνει κεντρικός άξονας του παγκόσμιου ενεργειακού σχεδιασμού.

Όπως ακριβώς ο Άγιος Βασίλης χρειάζεται μια νέα πηγή ενέργειας που να τον τροφοδοτεί καθαρά και αποτελεσματικά, έτσι και οι κοινωνίες μας χρειάζεται να επενδύσουν σε ΑΠΕ και υποδομές που να μπορούν να στηρίξουν την αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας χωρίς να επιβαρύνουν το περιβάλλον. Η ενεργειακή μετάβαση στον πραγματικό κόσμο είναι ήδη σε εξέλιξη, και η πρόκληση είναι να ολοκληρωθεί με τρόπο δίκαιο, βιώσιμο και οικονομικά αποτελεσματικό.

Διαβάστε ακόμη