Ο λεγόμενος «σκιώδης στόλος» που χρησιμοποιούν η Ρωσία, το Ιράν και η Βενεζουέλα για να παρακάμπτουν τις δυτικές κυρώσεις και να μεταφέρουν πετρέλαιο σε πελάτες όπως η Κίνα και η Ινδία «εκρήγνυται» τόσο σε μέγεθος όσο και σε δραστηριότητα, επισημαίνει ο Guardian, προκαλώντας αυξανόμενη ανησυχία ότι οι προσπάθειες περιορισμού του πλησιάζουν επικίνδυνα σε στρατιωτικές αντιπαραθέσεις.

Την κατάσταση περιπλέκει περαιτέρω το γεγονός ότι η Ρωσία άρχισε να υψώνει τη δική της σημαία σε ορισμένα πρώην δεξαμενόπλοια του σκιώδους στόλου, προκαλώντας ανοιχτά την Ευρώπη. Το πλέγμα γερασμένων πετρελαιοφόρων -με αδιαφανή ιδιοκτησία και αμφίβολες νηολογήσεις- έχει βρεθεί φέτος στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής. Έχουν σημειωθεί παρεμβάσεις στη θάλασσα για την επιβολή κυρώσεων, ενώ οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πρόσφατα αποκλεισμό πλοίων που παραβιάζουν κυρώσεις και φτάνουν στη Βενεζουέλα.

Στις αρχές του μήνα, ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ κατέβηκαν με σχοινιά από ελικόπτερα για να καταλάβουν το δεξαμενόπλοιο Skipper ανοικτά της Βενεζουέλας, το οποίο είχε τεθεί υπό αμερικανικές κυρώσεις ήδη από το 2022, με κατηγορίες ότι μετέφερε λαθραία πετρέλαιο για λογαριασμό των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν και της Χεζμπολάχ. Το Σάββατο, αμερικανικές δυνάμεις κατέλαβαν δεύτερο εμπορικό πλοίο με φορτίο πετρελαίου σε διεθνή ύδατα, παρότι δεν φαινόταν να περιλαμβάνεται στη λίστα κυρώσεων.

Οι αμερικανικές ενέργειες ακολουθούν περιστατικά κατά τα οποία η Εσθονία και η Γαλλία παρενέβησαν φέτος σε πλοία που θεωρούνται μέρος του ρωσικού σκιώδους στόλου, καθώς και επιθέσεις ουκρανικών εναέριων και θαλάσσιων drones σε ρωσικά δεξαμενόπλοια που κατηγορούνται για παράκαμψη κυρώσεων. Η αυξανόμενη επιθετικότητα στην επιτήρηση του σκιώδους στόλου, σε συνδυασμό με ενδείξεις ότι η Ρωσία είναι διατεθειμένη να χρησιμοποιήσει στρατιωτικά μέσα για την προστασία των πλοίων της, οδηγεί ειδικούς να προειδοποιούν για τον κίνδυνο κλιμάκωσης.

Αυτό υπογραμμίστηκε δραματικά την Παρασκευή, όταν η Ουκρανία ανακοίνωσε ότι έπληξε ρωσικό δεξαμενόπλοιο με εναέρια drones σε «ουδέτερα ύδατα» της Μεσογείου, σε απόσταση 2.000 χιλιομέτρων από τα σύνορά της.

Ο σκιώδης στόλος επεκτάθηκε δραματικά μετά το 2022

Όπως σημειώνει ο ερευνητής Gonzalo Saiz Erausquin από το Royal United Services Institute, ο σκιώδης στόλος δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά επεκτάθηκε δραματικά μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, φτάνοντας παγκοσμίως τα 900 έως 1.200 πλοία. Πρόκειται για ανομοιογενή στόλο γερασμένων δεξαμενόπλοιων, συχνά αγορασμένων μεταχειρισμένων, με αδιαφανή ιδιοκτησία και πρόθυμους μεσάζοντες να εμπλακούν σε παράνομες πρακτικές.

Γύρω από τον στόλο αυτό έχει αναπτυχθεί ένα ολόκληρο παράνομο οικοσύστημα: ψεύτικες ιστοσελίδες νηολόγησης, brokers και εταιρείες «βιτρίνα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το δεξαμενόπλοιο Boracay, το οποίο παρεμποδίστηκε από Εσθονία και Γαλλία. Το πλοίο ανήκε σε εταιρεία-βιτρίνα στις Σεϋχέλλες, τέθηκε σε μαύρη λίστα από ΕΕ και Ηνωμένο Βασίλειο και φέρεται να χρησιμοποιούσε πλαστές σημαίες, ενώ ερευνήθηκε ακόμη και για πιθανή εμπλοκή σε επιθέσεις με drones.

Οι χώρες που επιχειρούν να περιορίσουν τον σκιώδη στόλο βασίζονται στο διεθνές δίκαιο περί αξιοπλοΐας, ασφάλισης και ναυσιπλοΐας. Ωστόσο, η αυξανόμενη διάθεση επιβολής -τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ευρώπη- συνοδεύεται από κινδύνους. Περιστατικό στον Κόλπο της Φινλανδίας, όπου ρωσικό μαχητικό Su-35 παραβίασε τον εναέριο χώρο της Εσθονίας μετά από προσπάθεια ελέγχου δεξαμενόπλοιου, δείχνει ότι το Κρεμλίνο θεωρεί τον σκιώδη στόλο στρατηγικό περιουσιακό στοιχείο.

Διστάζει η Ευρώπη;

Παρά τη σκληρότερη ρητορική, αναλυτές εκτιμούν ότι η Ευρώπη διστάζει μπροστά στο ενδεχόμενο άμεσης ναυτικής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία. Την ίδια στιγμή, το εμπόριο πετρελαίου εκτός κυρώσεων συνεχίζεται, καθώς οι οικονομικές απολαβές παραμένουν μεγάλες: το πετρέλαιο πωλείται με έκπτωση, ενώ οι πλοιοκτήτες αμείβονται με υψηλά ασφάλιστρα κινδύνου. Όπως επισημαίνουν ειδικοί, όσο τα οικονομικά κίνητρα υπερτερούν των ρίσκων, η παράκαμψη των κυρώσεων δύσκολα θα σταματήσει.

Διαβάστε ακόμη