«Άρωμα Ελλάδας» είχε ο νέος ευρωπαϊκός κατάλογος των έργων κοινού ενδιαφέροντος (Projects of Common Interest – PCIs) και των έργων αμοιβαίου ενδιαφέροντος (Projects of Mutual Interest – PMIs) που δημοσιεύθηκε χθες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς 12 ελληνικά έργα εντάχθηκαν στις στρατηγικές υποδομές της Ένωσης, εκ των οποίων πέντε εμφανίζονται για πρώτη φορά. Στον τομέα του ηλεκτρισμού, στη λίστα προστίθεται η αναβάθμιση της διασύνδεσης Ελλάδας–Ιταλίας (GRITA 2), ενώ στο υδρογόνο κυριαρχούν ο νέος αγωγός Ελλάδας–Ιταλίας μέσω του Poseidon, το έργο SmartSwitch για την ενσωμάτωση ανανεώσιμων αερίων στα ελληνικά και βουλγαρικά δίκτυα, η μονάδα ηλεκτρόλυσης Thalis 1 και το Ionian Energy Terminal που θα παράγει υδρογόνο από αμμωνία.
Η ένταξη ενός έργου στη λίστα PCI/PMI αλλάζει πλήρως την τροχιά του: το αναβαθμίζει από μια συνηθισμένη εθνική πρωτοβουλία σε κομβική ευρωπαϊκή υποδομή, βάζοντάς το σε μια ταχύτητα που διαφορετικά δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί. Η ένταξη των έργων σε καθεστώς PCI ή PMI συνεπάγεται ενωσιακή χρηματοδότηση από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη», καθώς και ταχύτερες διαδικασίες αδειοδότησης που αποσκοπούν στην επιτάχυνση της υλοποίησής τους, με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα και σαφείς υποχρεώσεις για τη διοίκηση.
Για τα διασυνοριακά έργα, η ΕΕ μπορεί ακόμη και να επιμερίσει τα κόστη μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, περιορίζοντας την επιβάρυνση για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα, «τα έργα ενσωματώνονται στα επίσημα δεκαετή σχέδια των ευρωπαϊκών διαχειριστών, παρακολουθούνται στενά από την Κομισιόν και αποκτούν ένα επίπεδο θεσμικής ασφάλειας που σπάνια συναντάται σε έργα υποδομής, διαμορφώνοντας μια πλαισιωμένη πορεία υλοποίησης», τόνισε χαρακτηριστικά πηγή με γνώση του θέματος.
Τα νέα έργα
Ειδικότερα, στις νέες προσθήκες εντάσσεται η αναβάθμιση της διασύνδεσης Ελλάδας–Ιταλίας. Το εν λόγω έργο,γνωστό ως «GRITA 2» που θα τριπλασιάσει την φερόμενη ικανότητα από τα 500 MW στα 1500 MW, προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί την περίοδο 2033–2035, με συνολικό μήκος 300 χιλιομέτρων, εκ των οποίων τα 240 θα αποτελούν υποθαλάσσιο καλώδιο που θα ποντιστεί σε βάθη έως 1.000 μέτρων. Παρότι η ιταλική Arera είχε επισημάνει ότι τα «ουσιαστικά οφέλη» για την Ιταλία θα φανούν μόνο μετά το 2040 και είχε ζητήσει επανεξέταση του χρονοδιαγράμματος και της κοστολόγησης –η οποία κυμαίνεται από 1,25 δισ. ευρώ στα προγράμματα ΑΔΜΗΕ και ENTSO-E έως 1,9 δισ. ευρώ στις υποβολές της Terna– οι δύο διαχειριστές εμφανίζονται αποφασισμένοι να προχωρήσουν, με την Κομισιόν να δίνει το πράσινο φως και με τη «βούλα».
Ελλάδα και Ιταλία δίνουν το «παρών» και στα έργα υδρογόνου. Ο διάδρομος υδρογόνου Ελλάδας–Ιταλίας στηρίζεται στη χάραξη και το σχήμα του σχεδιασμένου αγωγού Poseidon, ο οποίος εξελίσσεται πλέον ως αυτόνομη υποθαλάσσια υποδομή ειδικά για τη μεταφορά καθαρού υδρογόνου στο πλαίσιο του SoutH₂ Corridor. Με συνολικό μήκος περίπου 340 χιλιομέτρων –εκ των οποίων τα 210 χλμ. είναι υπεράκτια και τα 130 χέρσα στην ιταλική πλευρά– ο αγωγός σχεδιάζεται να μεταφέρει αρχικά 90 GWh υδρογόνου την ημέρα, με δυνατότητα αναβάθμισης στις 150 GWh/ημέρα. Φορείς υλοποίησης είναι η Edison, η ΔΕΠΑ και η Snam, ενώ το έργο έχει λάβει ισχυρή πολιτική στήριξη, με κοινή διακήρυξη προθέσεων που υπεγράφη στη Ρώμη τον Ιανουάριο του 2025 από κράτη της ΕΕ και χώρες της Βόρειας Αφρικής.
Το Ionian Energy Terminal της Edison, που χωροθετείται στις ακτές του Ιονίου, στοχεύει να μετατρέψει την Ελλάδα σε στρατηγικό κόμβο εισαγωγής πράσινης αμμωνίας και μετατροπής της σε υδρογόνο. Με δυναμικότητα έως 2,8 εκατ. τόνους αμμωνίας τον χρόνο, ποσότητα που αντιστοιχεί σε περίπου 5 δισ. κυβικά μέτρα υδρογόνου, το έργο θα τροφοδοτεί την Ελλάδα, τα Βαλκάνια και την Ιταλία. Ο σταθμός θα συνδέεται άμεσα με τον αγωγό H₂Poseidon και τα μελλοντικά ελληνικά και ιταλικά δίκτυα υδρογόνου, εξασφαλίζοντας ευελιξία και πλήρη ένταξη στις διασυνοριακές αλυσίδες αξίας. Ήδη έχει ολοκληρώσει τη φάση προμελέτης και έχει ενταχθεί στο TYNDP 2024.
Τη λίστα των νέων έργων εμπλουτίζει το SmartSwitch, μια διασυνοριακή πρωτοβουλία Ελλάδας και Βουλγαρίας που προετοιμάζει το υπάρχον σύστημα μεταφοράς αερίου για την ασφαλή ενσωμάτωση μιγμάτων υδρογόνου έως 10%. Το έργο προβλέπει ψηφιοποίηση και αναβάθμιση των υποδομών ώστε το δίκτυο να μπορεί να λειτουργεί με σταθερές και ελεγχόμενες αναλογίες H₂, ενώ για καταναλωτές με ειδικές απαιτήσεις καθαρότητας θα υπάρχουν λύσεις διαχωρισμού. Το SmartSwitch λειτουργεί ως μεταβατικό στάδιο στη μετάβαση στα καθαρά μόρια, πριν από την ανάπτυξη του νέου αποκλειστικού αγωγού υδρογόνου που θα μεταφέρει 100% H₂ στην περιοχή. Τέλος, την «πεντάδα» κλείνει η μονάδα ηλεκτρόλυσης για την παραγωγή υδρογόνου με την ονομασία «Thalis 1».
Τα υπόλοιπα επτά έργα
Αναφορικά με τα υπόλοιπα επτά έργα, αυτά που διατηρούν τη θέση τους στον νέο κατάλογο PCI/PMI από ελληνικής πλευράς είναι οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ (Great Sea Interconnector) και Ελλάδας–Αιγύπτου (GREGY). Το Great Sea Interconnector βρίσκεται τώρα σε φάση επανεκτίμησης, μετά την απόφαση Ελλάδας και Κύπρου να προχωρήσουν σε αναθεώρηση των τεχνοοικονομικών μελετών, υπό την εποπτεία της Κομισιόν. Παρά τις ρυθμιστικές εκκρεμότητες στην Κύπρο, την «απλήρωτη» Nexans και τα γεωπολιτικά εμπόδια που παραμένουν η Κομισιόν έχει αποφασίσει να στηρίξει το έργο μέχρι τέλους.
Ευρωπαϊκή στήριξη εξακολουθεί να διατηρεί και ο «παγωμένος» EastMed, καθώς ο αγωγός παραμένει στη λίστα PCI παρά τις τεχνικές και χρηματοδοτικές προκλήσεις. Η συζήτηση για την υλοποίησή του αναζωπυρώθηκε πρόσφατα από Ισραήλ και ΗΠΑ, όμως το υψηλό κόστος και η πολυπλοκότητα του υποθαλάσσιου τμήματος εξακολουθούν να κρατούν το έργο σε χαμηλό βαθμό ωριμότητας. Το ενδιαφέρον παραμένει ζωντανό, αλλά η πορεία του αγωγού παραμένει αβέβαιη.
Από την άλλη πλευρά, με πιο γρήγορους ρυθμούς τρέχει το έργο GREGY μετά και τη δέσμευση 2.500 τ.χλμ. στην Αίγυπτο για την ανάπτυξη 9 GW ΑΠΕ που θα τροφοδοτούν την υποθαλάσσια διασύνδεση με την Κρήτη. Με δυνατότητα μεταφοράς 3 GW πράσινης ενέργειας και εκτιμώμενο κόστος παραγωγής περίπου 20 €/MWh. Αναμένεται να ολοκληρωθεί την περίοδο 2030-2031, εφόσον τηρηθούν τα χρονοδιαγράμματα αδειοδοτήσεων, χρηματοδότησης και κατασκευής.
Σταθερή παραμένει και η πρόοδος στο εμβληματικό έργο αντλησιοταμίευσης της Αμφιλοχίας, το μεγαλύτερο έργο αποθήκευσης της χώρας και ένα από τα πρώτα ελληνικά PCI. Σύμφωνα με την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, το project έχει πλέον περάσει στο τελικό στάδιο των βασικών έργων υποδομής, με το οδικό δίκτυο σχεδόν ολοκληρωμένο και τα περισσότερα κρίσιμα τμήματα να προχωρούν με ταχείς ρυθμούς, παρά τη μεγάλη γεωμορφολογική δυσκολία της περιοχής. Πρόκειται για έργο-κλειδί για την ευστάθεια του συστήματος, που διατηρεί σταθερά την ευρωπαϊκή του προτεραιότητα.
Μία θέση εξακολουθεί να διατηρεί στην ευρωπαϊκή λίστα και το project της υπόγειας αποθήκης διοξειδίου του άνθρακα στο εξαντληθέν κοίτασμα του Πρίνου, το «Prinos CO₂» της Energean, το οποίο προχωρά πλέον σε νέα φάση μετά την πρόσφατη έγκριση των περιβαλλοντικών όρων από το ΥΠΕΝ. Η απόφαση αυτή κλείνει μια κρίσιμη εκκρεμότητα.
Στα έργα που παραμένουν στη λίστα περιλαμβάνεται και η μονάδα μπαταριών 250 MW στην Πτολεμαΐδα της Eunice, το μεγαλύτερο BESS που υλοποιείται στη μεταλιγνιτική Δυτική Μακεδονία και ένας κρίσιμος πυλώνας αποθήκευσης για το εθνικό σύστημα. Σταθερά στον κατάλογο διατηρείται και η διασύνδεση υδρογόνου Ελλάδας–Βουλγαρίας του ΔΕΣΦΑ, ο σχεδιαζόμενος αγωγός διπλής ροής μήκους περίπου 570 χιλιομέτρων, για τον οποίο βρίσκονται σε εξέλιξη οι μελέτες, με το ευρωπαϊκό πλάνο να προβλέπει πιθανή μελλοντική επέκτασή του προς την Ιταλία.
Διαβάστε ακόμη
