Το Σάββατο που πέρασε ολοκληρώθηκαν οι διεργασίες της COP30, της φετινής Συνόδου του ΟΗΕ για το κλίμα, και τα αποτελέσματά της μάλλον δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες που είχε προσπαθήσει να δημιουργήσει η οικοδέσποινα Βραζιλία, ωστόσο ήταν αυτά που ανέμεναν οι περισσότεροι και -ακόμα περισσότερο- αυτά που έχουν συνηθίσει οι περισσότεροι που παρακολουθούν τακτικά τις ετήσιες αντίστοιχες Συνόδους. Οι διεθνείς διαπραγματεύσεις δεν κατέρρευσαν, υπήρξε μια τελική συμφωνία μεταξύ των κρατών για κάποια βήματα προς την αντιμετώπιση της κλιματικής πρόκλησης, αλλά όχι ριζοσπαστικές αποφάσεις.
Ένα αποτέλεσμα της φετινής COP ήταν η συμφωνία των κρατών για τριπλασιασμό της χρηματοδότησης προς ευάλωτα κράτη σε σχέση με την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Ο χρηματοδοτικός στόχος ανήλθε σε 120 δισ. δολάρια ετησίως, από το 2035 και μετά. Αυτό ήταν μια μικρή νίκη για τα πιο φτωχά και αναπτυσσόμενα κράτη, αλλά όχι κάτι που τα άφησε πλήρως ικανοποιημένα. Μια άλλη μικρή (ή και όχι τόσο μικρή) νίκη ήταν η συμφωνία για έναν Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Mechanism), ένα σχέδιο στο οποίο συμφώνησαν όλα τα κράτη ώστε η μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία παγκοσμίως να γίνει δίκαια και να προστατεύει τα δικαιώματα όλων των ανθρώπων. Η δημιουργία ενός τέτοιου μηχανισμού ήταν βασικό αίτημα των αναπτυσσόμενων κρατών, το οποίο υποστηρίχθηκε από την Κίνα, ωστόσο δεν συμφωνήθηκε κάποιος συγκεκριμένος χρηματοδοτικός στόχος.
Ένα ακόμα μικρό βήμα προς την ενίσχυση της κλιματικής δράσης ήταν η θέσπιση ενός προγράμματος «επιτάχυνσης» (Accelerator) για την ενδυνάμωση των επικαιροποιημένων εθνικών κλιματικών στόχων των κρατών (NDCs) και τη μείωση του τεράστιου χάσματος μεταξύ υφιστάμενων δεσμεύσεων και των δράσεων που απαιτούνται για να διατηρηθεί στο ελάχιστο η υπέρβαση του στόχου για συγκράτηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας σε 1,5°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα, ενός στόχου που πλέον είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί.
Δεν εξέπληξε κανέναν, επίσης, το γεγονός πως η Σαουδική Αραβία και άλλα πετρελαιοπαραγωγικά κράτη, όπως η Ρωσία, κατέβαλαν τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια για να απαλειφθεί από το τελικό κείμενο της συμφωνίας κάθε αναφορά σε απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα. Οι προσπάθειές τους ήταν επιτυχείς και τα ορυκτά καύσιμα δεν αναφέρονταν στο τελικό κείμενο για ακόμη μία χρονιά. Υπήρξε μόνο μια αδύναμη διατύπωση που έκανε αναφορά στις συμφωνίες της COP28 στα ΗΑΕ, όπου είχε συμφωνηθεί η «σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα», χωρίς ωστόσο να υπάρχει ρητά αυτή η φράση στο φετινό κείμενο.
Μια αισιόδοξη εξέλιξη για την πορεία των διεθνών κλιματικών δράσεων ήταν η εκκίνηση δύο πρωτοβουλιών, που όμως δεν συμπεριλήφθηκαν στο τελικό επίσημο κείμενο, με στόχο τη δημιουργία οδικού χάρτη για την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα και από την αποψίλωση των δασών. Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι εθελοντικές και υποστηρίχθηκαν από 90 κράτη περίπου, με επικεφαλής την Κολομβία, ενώ έλαβαν ρητορική κυρίως στήριξη και από την οικοδέσποινα Βραζιλία. Η τελευταία ξεκίνησε και ένα άλλο εγχείρημα, που αφορά τη δημιουργία ενός Ταμείου για την προστασία των τροπικών δασών (Tropical Forests Forever Facility), το οποίο επίσης δεν συμπεριλήφθηκε στο τελικό επίσημο κείμενο.
Η εμφάνιση ζητημάτων διεθνούς εμπορίου στις κλιματικές διαπραγματεύσεις της COP30
Κάτι μάλλον καινούργιο που συνέβη στην COP30 ήταν η εμφάνιση του διεθνούς εμπορίου ως βασικού θέματος συζήτησης. Το θέμα ήρθε στο προσκήνιο εξαιτίας των «δασμών άνθρακα» που σκοπεύει να εφαρμόσει από αρχές του 2026 η Ευρωπαϊκή Ένωση (CBAM) και έχει προκαλέσει δυσαρέσκεια σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Ωστόσο, το εν λόγω ζήτημα δεν επιλύθηκε εντός της COP30 και συμφωνήθηκε να συζητηθεί σε μελλοντική περίσταση.
Αναφορικά με την Κίνα, φέτος κράτησε σχετικά χαμηλό προφίλ και προσπάθησε να αποκομίσει απτά οφέλη, προωθώντας την τεράστια βιομηχανία τεχνολογιών ενεργειακής μετάβασης που έχει αναπτύξει, η οποία περιλαμβάνει φωτοβολταϊκά, μπαταρίες, ηλεκτρικά οχήματα, ανεμογεννήτριες και άλλες τεχνολογίες. Από την άλλη, ηχηρή ήταν η απουσία των ΗΠΑ από τη φετινή Σύνοδο, οι οποίες επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ έχουν αποκηρύξει τις κλιματικές πολιτικές.
Η υπάρχουσα δομή των COP μάλλον δεν δουλεύει πια
Ένα εύστοχο σχόλιο του BBC σε σχέση με την COP30 τόνιζε πως «η φετινή σύνοδος κορυφής ήταν μια πραγματική διαπίστωση του πόσο έχει καταρρεύσει η παγκόσμια συναίνεση – ομοφωνία σχετικά με το τι πρέπει να γίνει για την κλιματική αλλαγή». Πρόσθετε, επιπλέον, πως «η ιδέα της COP εξυπηρέτησε καλά τον κόσμο, οδηγώντας τελικά στη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα – αλλά αυτό ήταν πριν από μια δεκαετία και πολλοί συμμετέχοντες θεωρούν ότι δεν έχει πλέον έναν σαφή και ισχυρό σκοπό. Πρόκειται για μια διαδικασία συναίνεσης – ομοφωνίας που προέρχεται από μια διαφορετική εποχή. Δεν ζούμε πια σε εκείνο τον κόσμο».
Η υφιστάμενη δομή των COP φαίνεται πως δεν δουλεύει πλέον, αν δούλευε ποτέ. Είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί ομοφωνία για κρίσιμα ζητήματα κλιματικής δράσης μεταξύ σχεδόν 200 κρατών με διαφορετικά οικονομικά συμφέροντα. Αρκεί η ύπαρξη ενός παίκτη όπως η Σαουδική Αραβία για να «βραχυκυκλώσει» τις διαπραγματεύσεις. Αρκεί επίσης να σκεφτεί κανείς πως χρειάστηκαν 29 χρόνια και 28 κλιματικές Σύνοδοι (το 2020 είχε αναβληθεί λόγω του Covid) για να υπάρξει μια αναφορά σε τελικό επίσημο κείμενο για «σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα», η παραγωγή και καύση των οποίων είναι η κυριότερη αιτία της κλιματικής κρίσης. Και ακόμα και τώρα, δύο χρόνια μετά από αυτήν την αναφορά, είναι δύσκολο να υπάρξει αυτή η διατύπωση σε τελικό επίσημο κείμενο της COP.
Ίσως θα πρέπει να ακολουθηθεί ένα πιο ευέλικτο σχήμα, διαφόρων ταχυτήτων μεν αλλά πιο ρεαλιστικό, για να συντονίζει την κλιματική δράση. Θα μπορούσε να υπάρχει μια COP όπου τα κράτη θα έχτιζαν μια θετική ατζέντα με ζητήματα κλιματικής δράσης στα οποία συμφωνούν και θα μπορούσαν να υπάρχουν και εθελοντικές πρωτοβουλίες κρατών, όπως υπήρξαν φέτος, για όσα κράτη θέλουν να προχωρήσουν περισσότερο. Θα έπρεπε ίσως δηλαδή να προτιμηθεί η ευελιξία και όχι το δυσκίνητο, και συχνά παραλυμένο, σχήμα που υπάρχει εδώ και τόσα χρόνια. Τέλος, όσον αφορά τη χώρα μας, και με δεδομένο ότι η COP31, που θα λάβει χώρα τον Νοέμβριο του 2026, θα φιλοξενηθεί από την Τουρκία και συγκεκριμένα την πόλη Αττάλεια, είναι αρκετά πιθανό η Ελλάδα να έχει μεγαλύτερη παρουσία σε εκείνη τη Σύνοδο συγκριτικά με τη φετινή.
Διαβάστε ακόμη
