Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να κινηθούν προς την κατεύθυνση της θέσπισης ενός εθνικού μηχανισμού τιμολόγησης άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να μετριάσουν τις επιπτώσεις των νέων φόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ενέργεια που παράγεται από ορυκτά καύσιμα, οι οποίοι θα τεθούν σε ισχύ το επόμενο έτος, σύμφωνα με το Reuters. Στο πλαίσιο του Μηχανισμού Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM), που θα εφαρμοστεί από την 1η Ιανουαρίου 2026, οι εισαγωγείς της ΕΕ θα πρέπει να πληρώνουν για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που συνδέονται με την παραγωγή αγαθών —συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας— εκτός της Ένωσης.

Η ρύθμιση αυτή αναμένεται να καταστήσει πολύ ακριβότερη την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από χώρες με έντονη εξάρτηση από τον άνθρακα, όπως η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία, για τους εισαγωγείς κρατών-μελών όπως η Ιταλία, η Κροατία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα.

Σύμφωνα με το δίκτυο CEE Bankwatch, οι εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας των τεσσάρων χωρών προς την ΕΕ ενδέχεται να μειωθούν δραματικά, περιορίζοντας απότομα τα έσοδα των βαλκανικών ενεργειακών εταιρειών. Υπολογίζεται ότι έως και 60% της ηλεκτρικής ενέργειας που εξάγουν οι χώρες αυτές προς την ΕΕ παράγεται από λιγνίτη και άνθρακα.

Οι εξαιρέσεις του CBAM

Ωστόσο, ο μηχανισμός CBAM προβλέπει εξαιρέσεις για χώρες που σημειώνουν «ουσιαστική πρόοδο» στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ενέργεια και το κλίμα, στις οποίες μπορεί να συμπεριληφθεί και η καθιέρωση εθνικού συστήματος τιμολόγησης εκπομπών άνθρακα.

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι «με την εισαγωγή ενός εγχώριου μηχανισμού τιμολόγησης άνθρακα, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα μπορούσαν να περιορίσουν τις αρνητικές συνέπειες του CBAM και ταυτόχρονα να δημιουργήσουν σημαντικά έσοδα για τη χρηματοδότηση μιας δίκαιης και βιώσιμης ενεργειακής μετάβασης».

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της CEE Bankwatch, η εφαρμογή ενός τέτοιου μηχανισμού θα μπορούσε να αποφέρει έως και 4,2 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, ποσό που θα μπορούσε να διοχετευθεί σε έργα για καθαρή ενέργεια και στήριξη των περιοχών που εξαρτώνται από τον άνθρακα.

Άσκηση πίεσης στα Δυτικά Βαλκάνια

Η Πίπα Γκάλοπ, εκπρόσωπος του οργανισμού, τόνισε ότι «ο CBAM μπορεί τελικά να αναγκάσει τις κυβερνήσεις των Δυτικών Βαλκανίων να αντιμετωπίσουν το ‘ελέφαντα στο δωμάτιο’: την ανάγκη να αρχίσουν να κλείνουν τους ιδιαίτερα ρυπογόνους και οικονομικά μη βιώσιμους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής από άνθρακα».

Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι οι χώρες αυτές εξακολουθούν να καθυστερούν στην υιοθέτηση των ευρωπαϊκών πολιτικών για την ενεργειακή μετάβαση, παρά το γεγονός ότι φιλοδοξούν να ενταχθούν στην ΕΕ. Η εισαγωγή ενός συστήματος τιμολόγησης εκπομπών —παρόμοιου με το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ETS)— θα έστελνε θετικό μήνυμα για τη δέσμευσή τους στην πράσινη ανάπτυξη και θα τους επέτρεπε να αποφύγουν τις πιο σοβαρές συνέπειες του CBAM.

Συνολικά, η εφαρμογή του ευρωπαϊκού μηχανισμού συνοριακής προσαρμογής άνθρακα αναμένεται να αποτελέσει ισχυρό κίνητρο για τα Δυτικά Βαλκάνια να επιταχύνουν την ενεργειακή τους απεξάρτηση από τον άνθρακα, ενώ παράλληλα θα προσφέρει ευκαιρίες για νέες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και βιώσιμες υποδομές.

Διαβάστε ακόμη