Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) εξετάζει την υιοθέτηση νέου νομικού πλαισίου που θα επιτρέπει την κατάσχεση πλοίων τα οποία ανήκουν στον λεγόμενο «σκιώδη στόλο» της Ρωσίας – ένα εκτεταμένο δίκτυο πλοίων που χρησιμοποιούνται για την παράκαμψη των διεθνών κυρώσεων στο ρωσικό πετρέλαιο. Η πρωτοβουλία αυτή ακολουθεί μόλις τρεις εβδομάδες μετά την επιχείρηση του γαλλικού στρατού, που κατέλαβε πλοίο ύποπτο για εμπλοκή σε υβριδική επίθεση εναντίον της Δανίας.

Σύμφωνα με τη γαλλική εφημερίδα Les Echos, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), υπό την καθοδήγηση της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας, παρουσίασε στους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο ένα πεντασέλιδο έγγραφο με συγκεκριμένες προτάσεις για τον περιορισμό των κινήσεων του «στόλου-φάντασμα». Το έγγραφο περιλαμβάνει νομικές επιλογές που θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επιβολή προληπτικών επιθεωρήσεων και τη δυνατότητα κατάσχεσης πλοίων που συνδέονται με τη Ρωσία, μέσω νέων διμερών συμφωνιών με χώρες που παρέχουν σημαίες ευκαιρίας.

Ο ρωσικός «στόλος-φάντασμα» περιλαμβάνει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, από 600 έως 1.400 πλοία. Τα περισσότερα από αυτά είναι παλαιά, κακοσυντηρημένα και ασφαλισμένα με αμφίβολες εγγυήσεις, ενώ πραγματοποιούν επικίνδυνες μεταφορές πετρελαίου από πλοίο σε πλοίο στη Βαλτική και τη Βόρεια Θάλασσα. Οι ευρωπαϊκές αρχές θεωρούν ότι αυτά τα σκάφη αποτελούν σημαντικό περιβαλλοντικό κίνδυνο για τα παράκτια κράτη της περιοχής, καθώς και πιθανή απειλή για κρίσιμες υποδομές — όπως τα υποθαλάσσια καλώδια επικοινωνιών και ενέργειας.

Τους τελευταίους μήνες, αρκετά από τα πλοία αυτά θεωρούνται ύποπτα για εκούσιες ζημιές σε ευρωπαϊκές ενεργειακές γραμμές και καλώδια, ενώ άλλα φαίνεται να έχουν εμπλακεί στην ανάπτυξη εχθρικών drones που παραβίασαν τον εναέριο χώρο κρατών-μελών της ΕΕ.

Κάλας: Οι Ευρωπαίοι πρέπει να γίνουν πιο δημιουργικοί

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει υπό κυρώσεις 444 πλοία που σχετίζονται με τον ρωσικό σκιώδη στόλο, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί στα 562 μόλις εγκριθεί το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας. Η ΕΥΕΔ προτείνει την ενίσχυση του διεθνούς ναυτικού δικαίου μέσω νέων διμερών συμφωνιών με τις χώρες των οποίων τις σημαίες φέρουν τα ύποπτα σκάφη, ώστε να προβλέπονται «προ-εγκεκριμένες επιθεωρήσεις» βάσει της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.

Παράλληλα, εξετάζεται η θέσπιση ενός νέου νομικού μηχανισμού εντός της ίδιας σύμβασης, που θα επιτρέπει την πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί αυτός ο «στόλος-φάντασμα». Αν και η φύση αυτού του εργαλείου δεν έχει ακόμη καθοριστεί, η Κάλας επιμένει πως «οι Ευρωπαίοι πρέπει να γίνουν πιο δημιουργικοί, επειδή και οι Ρώσοι δείχνουν ευρηματικότητα στο πώς παρακάμπτουν τις κυρώσεις».

Η Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης επιδιώκει να λάβει εντολή από τα κράτη-μέλη μέχρι το τέλος του έτους, ώστε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τα λεγόμενα «πλοία ευκαιρίας» — τις χώρες δηλαδή που επιτρέπουν σε ξένα σκάφη να πλέουν υπό τη σημαία τους με χαλαρούς κανονισμούς. Ιδιαίτερα θετικό θεωρείται το παράδειγμα του Παναμά, που διαθέτει το μεγαλύτερο νηολόγιο στον κόσμο και έχει ήδη διαγράψει τα πλοία που βρίσκονται υπό κυρώσεις της ΕΕ, αρνούμενος παράλληλα να εγγράψει νέα σκάφη ηλικίας άνω των 15 ετών.

Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να πείσουν και άλλες χώρες να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα, ώστε να περιοριστεί η δυνατότητα της Μόσχας να κρύβει την προέλευση των πετρελαϊκών της μεταφορών πίσω από ψεύτικες σημαίες.

Τα νομικά όρια

Η συζήτηση για το πώς μπορεί να ελεγχθεί ο «στόλος-φάντασμα» έχει αναδείξει και ένα θεμελιώδες νομικό ζήτημα: τα όρια παρέμβασης των παράκτιων κρατών στην ανοιχτή θάλασσα. Ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών Ράντοσλαβ Σικόρσκι, ήδη από τον Ιούνιο, είχε υπογραμμίσει ότι «υπάρχει μια ανακολουθία μεταξύ των κανόνων του διεθνούς ναυτιλιακού εμπορίου και της ιδιαίτερης γεωγραφίας της Βαλτικής». Όπως εξήγησε, τα κράτη μπορούν να ελέγχουν τα χωρικά τους ύδατα σε απόσταση έως 12 ναυτικών μιλίων και, σε κάποιο βαθμό, τις αποκλειστικές οικονομικές τους ζώνες (έως 200 μίλια), αλλά «στην ανοιχτή θάλασσα δεν μπορούν να κάνουν σχεδόν τίποτα».

Αυτό το νομικό πλαίσιο δυσκολεύει την άμεση παρέμβαση κατά των ύποπτων ρωσικών πλοίων, κάτι που η ΕΕ επιδιώκει να αλλάξει με τα νέα μέτρα.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει ζητήσει από τους Ευρωπαίους να κάνουν «ένα βήμα παραπάνω» στην πολιτική παρεμπόδισης του ρωσικού σκιώδους στόλου. Σύμφωνα με τον ίδιο, το εμπόριο πετρελαίου που πραγματοποιείται μέσω αυτών των πλοίων αποφέρει πάνω από 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως στον ρωσικό προϋπολογισμό, χρηματοδοτώντας περίπου το 30% έως 40% της πολεμικής προσπάθειας της Μόσχας κατά της Ουκρανίας.

Διαβάστε ακόμη