Η δήλωση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για κατάπαυση του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Ιράν μπορεί να περιορίσει την ανταλλαγή πυραυλικών επιθέσεων, αλλά το μεγαλύτερο μυστήριο του πολέμου παραμένει άλυτο: η τοποθεσία του ουρανίου του Ιράν, που βρίσκεται σχεδόν σε επίπεδο κατασκευής πυρηνικού όπλου. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) παραδέχθηκε μόλις πέντε ημέρες μετά την έναρξη της σύγκρουσης ότι οι επιθεωρητές της έχασαν τα ίχνη των 409 κιλών (902 λίβρες) υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν — ποσότητα αρκετή για την κατασκευή 10 πυρηνικών κεφαλών, εάν ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ αποφάσιζε να προχωρήσει στην κατασκευή όπλων.
Σύμφωνα με το Bloomberg, το απόθεμα αυτό μπορεί να αποθηκευτεί σε 16 κυλίνδρους, ύψους 91,4 εκατοστών (36 ίντσες), σύμφωνα με εκτιμήσεις αμερικανικών ρυθμιστικών αρχών — περίπου στο μέγεθος μιας μεγάλης φιάλης καταδύσεων. Κάθε κύλινδρος ζυγίζει περίπου 25 κιλά — αρκετά ελαφρύς ώστε να μεταφερθεί με τα πόδια ή στο πορτ-μπαγκάζ ενός μικρού οχήματος. Ακόμα κι αν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν πράγματι καταστρέψει την υποδομή εμπλουτισμού του Ιράν για το προσεχές μέλλον — κάτι που δεν είναι ξεκάθαρο — ο κίνδυνος παραμένει ότι το σχεδόν έτοιμο για χρήση σε όπλα ουράνιο μπορεί να κρυφτεί επ’ αόριστον.
Ο Γενικός Διευθυντής της IAEA, Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, δήλωσε ότι παραμένει αισιόδοξος πως μια βιώσιμη κατάπαυση του πυρός μπορεί να ανοίξει το δρόμο για την επανεκκίνηση των συνομιλιών για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την επιστροφή των επιθεωρητών. «Πρέπει να υπάρξει παύση των εχθροπραξιών ώστε να επικρατήσουν οι αναγκαίες συνθήκες ασφάλειας, ώστε το Ιράν να επιτρέψει στις ομάδες της IAEA να εισέλθουν στις εγκαταστάσεις και να αξιολογήσουν την κατάσταση», είπε ο Γκρόσι σε έκτακτη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου του ΟΗΕ τη Δευτέρα.
Η άγνωστη τοποθεσία του πυρηνικού καυσίμου του Ιράν τονίζει τον υψηλό κίνδυνο της απόφασης του Ισραήλ να εξαπολύσει στρατιωτική επίθεση κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας πριν από σχεδόν δύο εβδομάδες — απόφαση που ελήφθη μετά από πέντε αποτυχημένους γύρους συνομιλιών ΗΠΑ-Ιράν. Πριν από τις επιθέσεις, οι επιθεωρητές της IAEA παρακολουθούσαν σχολαστικά τα δηλωμένα αποθέματα ουρανίου του Ιράν, επιθεωρώντας πάνω από μία εγκατάσταση την ημέρα για να διασφαλίσουν ότι το υλικό δεν εκτρεπόταν για στρατιωτική χρήση.
Όμως οι ισραηλινές επιθέσεις της 13ης Ιουνίου ώθησαν το Ιράν να μετακινήσει το υλικό σε μη δηλωμένη εγκατάσταση — ακόμη και πριν οι ΗΠΑ συμμετάσχουν με πιο προηγμένη τεχνολογία βομβαρδισμού το προηγούμενο Σαββατοκύριακο. Παρόλο που ο Γκρόσι έχει απαιτήσει από την Ισλαμική Δημοκρατία να ενημερώσει τους επιθεωρητές για τη νέα τοποθεσία, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα τους επιτραπεί η πρόσβαση, είτε διατηρηθεί η κατάπαυση του πυρός είτε όχι.
Πιθανή η διακοπή της συνεργασίας του Ιράν με την IAEA
Παράλληλα, η Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας και Εξωτερικής Πολιτικής του ιρανικού κοινοβουλίου ενέκρινε αυτή την εβδομάδα τα βασικά σημεία ενός νομοσχεδίου που θα απαιτεί από την κυβέρνηση να αναστείλει τη συνεργασία της με την IAEA. Αυτό θα σήμαινε παύση κάθε συνεργασίας με τον πυρηνικό παρατηρητή «μέχρι να διασφαλιστεί η ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας», σύμφωνα με το νομικό πρακτορείο ειδήσεων του Ιράν, Mizan.
Οι Ιρανοί ηγέτες έχουν επικρίνει την IAEA για το ότι δεν υπερασπίζεται τα δικαιώματα του Ιράν στο πλαίσιο της Συνθήκης για τη Μη Διάδοση Πυρηνικών Όπλων (NPT) — μιας βασικής διεθνούς συμφωνίας που συνήφθη πριν από μισό αιώνα για την αποτροπή της εξάπλωσης πυρηνικών όπλων. Η συνθήκη παρείχε στα κράτη-μέλη, όπως το Ιράν, πρόσβαση σε πυρηνική τεχνολογία υπό τον όρο ότι δεν θα επιδίωκαν την κατασκευή όπλων. Επειδή μεγάλο μέρος της τεχνολογίας αυτής έχει διπλή χρήση — πολιτική και στρατιωτική — η συνθήκη εξουσιοδοτεί την IAEA να διασφαλίζει την ορθή χρήση του πυρηνικού υλικού.
Ο Ιρανός απεσταλμένος στην IAEA, Ρεζά Νατζαφί, δήλωσε τη Δευτέρα ότι η ακεραιότητα της συνθήκης έχει υποστεί «ανεπανόρθωτο πλήγμα» από την απόφαση του Ισραήλ και των ΗΠΑ να βομβαρδίσουν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν αντί να επιμείνουν σε μια διπλωματική λύση. «Το υπάρχον πλαίσιο της NPT έχει καταστεί αναποτελεσματικό», είπε ο Νατζαφί σε δημοσιογράφους.
Ακόμα κι αν η νομική και πολιτική σχέση μεταξύ του Ιράν και των επιθεωρητών της IAEA δεν είχε επιδεινωθεί από τη στρατιωτική δράση — κάτι που συνέβη — οι επιθέσεις στις πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν καταστήσει τον έλεγχο πολύ πιο δύσκολο. Οι εγκαταστάσεις στο Φορντό, το Ισφαχάν και τη Νατάνζ — που αποτέλεσαν στόχους συνεχών βομβαρδισμών από Ισραήλ και ΗΠΑ τις τελευταίες 12 ημέρες — είναι γεμάτες με τοπική χημική και ραδιενεργή μόλυνση, πιθανότατα καθιστώντας τα βασικά εργαλεία επαλήθευσης αναποτελεσματικά. Και το απόθεμα του υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου παραμένει εξαφανισμένο.
Διαβάστε ακόμη
