Έως το 2030 αναμένεται να έχουν κατασκευαστεί οι πρώτοι μικροί αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες (SMR) που θα διαδραματίσουν τον δικό τους ρόλο στο μετασχηματισμό του ενεργειακού μείγματος της Ευρώπης, όπως ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η μέγιστη ισχύς που θα διαθέτουν οι SMR είναι περίπου 300 μεγαβάτ, σε σύγκριση με 700 έως 1.600 MW για έναν μεγαλύτερο «τυπικό» αντιδραστήρα. Η ανακοίνωση της έναρξης της Βιομηχανικής Συμμαχίας για SMR «κουμπώνει» με την επιθυμία της ρυθμιστικής αρχής του μπλοκ να διευκολύνει τη συνεργασία των ενδιαφερόμενων μερών σε επίπεδο ΕΕ και να δώσει ώθηση στο εν λόγω εγχείρημα.
Αυτό θα μοχλεύσει τις ικανότητες παραγωγής και καινοτομίας της ΕΕ για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των πρώτων έργων SMR στην ΕΕ έως τις αρχές του 2030 σύμφωνα με τα πρότυπα πυρηνικής ασφάλειας, περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας. Η οικονομική προσιτότητα των τιμών της ενέργειας είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές θα έχουν αντίκτυπο σε όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας.
Σημειώνεται πως μόλις χθες το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν να χαρακτηρίσουν την πυρηνική ενέργεια ως στρατηγική τεχνολογία για την απεξάρτηση της ΕΕ από τον άνθρακα, μετά από μήνες εντατικών διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες για την Πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών (NZIA). Η NZIA, η οποία παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2023, στοχεύει στην επιτάχυνση της ανάπτυξης τεχνολογιών που μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη του κλιματικού στόχου της ΕΕ για καθαρές μηδενικές εκπομπές. Η NZIA έχει πάρει επ’ ώμου την επιτάχυνση των διαδικασιών αδειοδότησης για τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις παραγωγής και κατασκευής εξαρτημάτων που απαιτούνται για τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά και για την πυρηνική ενέργεια. Η συμφωνία περιλαμβάνει τις δοκιμασμένες τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας καθώς και τις μελλοντικές τεχνολογίες τρίτης και τέταρτης γενιάς, δηλαδή τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR) και τους προηγμένους πυρηνικούς αντιδραστήρες (AMR).
Η σταδιακή υποκατάσταση της παραγωγής ορυκτών καυσίμων από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπληρώνεται από την αποδοτική υιοθέτηση της πυρηνικής ενέργειας, και υποστηρίζεται από την πλήρη εφαρμογή του επικαιροποιημένου σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, την περαιτέρω ενοποίηση των διασυνοριακών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας εντός και εκτός ΕΕ. Όπως αναφέρει η Κομισιόν όλα αυτά μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των τιμών χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας. Μόλις τα ορυκτά καύσιμα εκτοπιστούν οριστικά από το ενεργειακό μείγμα τις επόμενες δύο δεκαετίες και πραγματοποιηθούν οι απαραίτητες επενδύσεις σε δίκτυα, αποθήκες και μπαταρίες, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να αρχίσουν να μειώνονται σημαντικά στην ΕΕ. Οι επενδύσεις είναι απαραίτητες για την αποφυγή σημείων συμφόρησης στον εξηλεκτρισμό της οικονομίας.
Είναι ζωτικής σημασίας να εξασφαλιστούν κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία για την αποφυγή των απαιτούμενων επενδύσεων για την αύξηση των τελικών τιμών για τους καταναλωτές και τη βιομηχανία. Εν τω μεταξύ, η προώθηση και επέκταση της χρήσης PPA θα συμβάλει στη σταθεροποίηση των τιμών και θα προστατεύσει τις εταιρείες από τις υψηλές και ευμετάβλητες τιμές που προκαλούνται από τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, εκ των πραγμάτων θα χρειαστούν συμπληρωματικές κοινωνικές και βιομηχανικές πολιτικές για να εξασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση από τα σημερινά επίπεδα τιμών ενέργειας σε οικονομικά προσιτή καθαρή ενέργεια. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη μπορούν να προστατεύσουν τα νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος από απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας.
Την ίδια ώρα, κρίνεται από την Επιτροπή αναγκαία η εξατομικευμένη στήριξη, ώστε οι ενεργοβόρες βιομηχανίες να γεφυρώσουν τη μεταβατική περίοδο όταν αντιμετωπίζουν διττές προκλήσεις: να επενδύουν σε καθαρές μεθόδους παραγωγής, όταν είναι διαθέσιμες, και να αντιμετωπίζουν τις υψηλές τιμές ενέργειας. Κατ’ αρχάς, το Ταμείο Καινοτομίας συνδυάζει τη στήριξη της καινοτομίας με τέτοιες λύσεις με τη μορφή συμβάσεων επί διαφοράς για τον άνθρακα. Η μετάβαση θα φέρει νέες προκλήσεις, όπως η χρήση γης και νερού. Ως εκ τούτου, πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε λύσεις επωφελείς για όλους (ηλιακές στέγες, αγροφωτοβολταϊκά, βιοαέριο και βιομεθάνιο από οργανικά απόβλητα και κατάλοιπα), με τη συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις.
Σύμφωνα με την Επιτροπή, η βιομηχανική συμμαχία θα εκπονήσει ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης προκειμένου να προσδιοριστεί το πώς θα είναι τεχνικά ώριμοι και εμπορικά βιώσιμοι οι μικροί πυρηνικοί αντιδραστήρες που θα μπορούσαν να υποστηριχθούν στο πλαίσιο της συμμαχίας. Πιθανά κενά και λύσεις στην ευρωπαϊκή αλυσίδα εφοδιασμού (συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων και των πρώτων υλών), τους επενδυτικούς φραγμούς, τις πηγές χρηματοδότησης και τις νέες επιλογές συνδυασμού κεφαλαίων πρέπει να τεθούν επί τάπητος και σε εθνικό επίπεδο. Μια πρόσκληση για ένταξη στη συμμαχία θα ανοίξει σύντομα. Όλες οι δημόσιες και ιδιωτικές νομικές οντότητες που πληρούν ένα σύνολο κριτηρίων επιλεξιμότητας μπορούν να υποβάλουν αίτηση ένταξης. Αρκετές εταιρείες έχουν ήδη δηλώσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν στη συμμαχία, συμπεριλαμβανομένων των προγραμματιστών προηγμένων αρθρωτών αντιδραστήρων (AMR) NAAREA και Newcleo, σύμφωνα με το Euractiv. Η συμμαχία στοχεύει να διευκολύνει την ευρωπαϊκή συνεργασία στην ανάπτυξη των πρώτων ευρωπαϊκών έργων SMR έως το 2030. Ελπίζεται επίσης ότι σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος (IPCEI) θα αναδυθούν γρήγορα σε αυτόν τον τομέα, όπως και στην αλυσίδα αξίας ηλιακής ενέργειας, μπαταρίας και υδρογόνου.
Ο ευρωπαϊκός οργανισμός εμπορίου πυρηνικών όπλων Nucleareurope, ο οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της συμμαχίας SMR, δήλωσε: «Η ανάπτυξη των SMR θα αποφέρει σημαντικά οφέλη στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης ενεργειακής κυριαρχίας, των χαμηλότερων εκπομπών CO2, των νέων θέσεων εργασίας και της οικονομικής ανάπτυξης», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της Nucleareurope, Yves Desbazeille. «Η ευρωπαϊκή πυρηνική βιομηχανία βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας και της βιομηχανικής αριστείας εδώ και δεκαετίες και αυτή η βιομηχανική συμμαχία θα συμβάλει στη διατήρηση της παγκόσμιας κλάσης θέσης της βιομηχανίας μας. «Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν για να διασφαλιστεί η ομαλή ανάπτυξή τους. Ως εκ τούτου, είμαστε ευτυχείς που η Επιτροπή προχωρά με αυτή τη συμμαχία προκειμένου να εργαστεί για βιώσιμες λύσεις για να ξεπεραστούν αυτές οι προκλήσεις».
