του Μιχάλη Μαθιουλάκη*

Η χθεσινή κατάθεση προσφοράς από τη Chevron για να πραγματοποιήσει έρευνες υδρογονανθράκων στις περιοχές νότια της Κρήτης μαζί με την Helleniq Energy δημιουργεί ως αναμενόταν, πρωτοσέλιδα και παράγει σειρά πανηγυρικών δηλώσεων από την ελληνική πλευρά.

Είναι όμως τόσο σημαντική εξέλιξη η είσοδος της δεύτερης μεγαλύτερης, βάσει εσόδων, εταιρείας oil & gas στις ΗΠΑ στην ελληνική αγορά;

  • Ναι, αναμφισβήτητα είναι ιδιαίτερα σημαντική και θετική εξέλιξη καθώς δείχνει ότι ένας από τους μεγαλύτερους αμερικανικούς ομίλους εμπιστεύεται την περιοχή μας και ευελπιστεί να προχωρήσει σε εξορύξεις σε θαλάσσια οικόπεδα που ακολουθούν τις ελληνικές θέσεις για το που θα πρέπει να οριοθετηθεί η ελληνική ΑΟΖ.
  • Η είσοδος της Chevron όμως δεν αποτελεί και μία τόσο μοναδική εξέλιξη όσο ίσως νομίζουμε. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ήδη εδώ και 7 χρόνια στη χώρα μας βρίσκεται η πρώτη μεγαλύτερη, βάσει εσόδων, εταιρία oil & gas στις ΗΠΑ, η Exxon Mobil.
  • Όσο λοιπόν πανηγυρίζουμε για τη χθεσινή είσοδο της Chevron στην Ελλάδα, πανηγυρίζαμε και πριν από μερικά χρόνια για την είσοδο της Exxon.
  • Η είσοδος όμως της Exxon πριν από χρόνια δεν μας έλυσε κανένα από τα προβλήματα μας ούτε μας έδωσε στην πράξη κάποιο γεωπολιτικό όφελος και ο λόγος είναι ένας: η Exxon ήρθε μεν στην επιφάνεια των οικοπέδων αλλά δεν τρύπησε ακόμα βυθό.
  • Βεβαίως το να έχεις στα θαλάσσια οικόπεδα σου δύο αντί για ένα αμερικανικούς κολοσσούς ενέργειας είναι προτιμότερο.
  • Το πρόβλημα όμως είναι ότι εάν αυτοί οι κολοσσοί δεν κάνουν εν τέλη κάποια γεώτρηση και δεν εξορύξουν υδρογονάνθρακες στις περιοχές που τους παραχωρήθηκαν, το αποτέλεσμα τόσο σε οικονομικό όσο και σε γεωπολιτικό επίπεδο είναι μηδενικό.

Ας δούμε λοιπόν εν συντομία ποια είναι αυτά τα οφέλη της χώρας μας από την είσοδο της Chevron στα θαλάσσια οικόπεδα Νότια της Κρήτης και, κυρίως, πότε θα μπορεί να τα εισπράξει:

Τι κερδίζει η Ελλάδα σε χρήματα;

  • Από οικονομικής πλευράς, υπάρχει όφελος από το μερίδιο των επενδύσεων που θα γίνουν στα επόμενα 3-4 χρόνια κατά τη διεξαγωγή των δισδιάστατων και τρισδιάστατων μελετών καθώς ένα μέρος των περίπου 20-30 εκατομμυρίων που θα διατεθούν για αυτό τον σκοπό, θα καταλήξει και σε κάποιες ελληνικές εταιρείες, ελληνικό προσωπικό και φόρους στο κράτος.
  • Αντίστοιχα, εάν η εταιρεία αποφασίσει μετά να περάσει στη τριετή φάση των δοκιμαστικών γεωτρήσεων, μέρος των 100-120 εκατομμυρίων που θα απαιτηθούν για αυτό τον σκοπό, θα φτάσει και σε ελληνικά χέρια.
  • Τα σημαντικά έσοδα όμως για το ελληνικό κράτος και την ελληνική οικονομία θα έρθουν εφόσον αρχίσει η εξόρυξη φυσικού αερίου ή και πετρελαίου.
  • Με εξόρυξη 1 ή 3 ή 5 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου τον χρόνο, η εταιρεία θα κάνει αντίστοιχα περίπου 300 εκ. ή 900 εκ. ή 1,5 δισ. ευρώ τον χρόνο από πωλήσεις του ελληνικού φυσικού αερίου.
  • Από αυτά, αν μια συμφωνία εξόρυξης αφήνει, με τον ένα ή άλλο τρόπο, στο ελληνικό δημόσιο το 20-30% αυτού του ποσού, τότε θα μιλάμε αντίστοιχα για 80 ή 200 ή 400 εκ ευρώ τον χρόνο.
  • Τα έσοδα αυτά είναι πολύ σημαντικά για τη χώρα. Θα έρθουν όμως μόνο εφόσον ξεκινήσουν οι παραγωγικές εξορύξεις υδρογονανθράκων και όχι πριν.

Τι κερδίζει η Ελλάδα σε γεωπολιτικά οφέλη;

ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΟΗ

  • Το πρώτο, άμεσο όφελος έχει να κάνει με τη θετική εικόνα που βγάζει η χώρα προς τα έξω από το γεγονός ότι έχει δημιουργήσει συνθήκες που προσελκύουν μεγάλους ενεργειακούς παίχτες.
  • Αντίστοιχα, γεωπολιτικό όφελος για τη χώρα θα αποτελεί το ότι η Ελλάδα θα είναι πλέον εξαγωγική χώρα καθώς αυτό θα της προσδίδει την ισχύ έναντι των χωρών εισαγωγής.
  • Για να εισπράξει βέβαια η χώρα μας αυτό το γεωπολιτικό πλεονέκτημα θα πρέπει, αφενός η εταιρεία να προχωρήσει μετά από τα πρώτα 4+3 προπαρασκευαστικά έτη σε παραγωγικές εξορύξεις υδρογονανθράκων, και αφετέρου η Ελλάδα να έχει κατασκευάσει τα μέσα μεταφοράς (νέοι αγωγοί ή τερματικά υγροποίησης φυσικού αερίου) αυτών των υδρογονανθράκων ώστε να μπορούν να εξαχθούν.
  • Το γεωπολιτικό όφελος λοιπόν θα είναι αξιόλογο για τη χώρα. Θα έρθει όμως πάλι μόνο εφόσον αρχίσουν οι γεωτρήσεις και η εξόρυξη υδρογονανθράκων και όχι πριν.

ΑΟΖ

  • Εδώ το όφελος είναι θέμα ερμηνείας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι με το να μπει η εταιρεία στα θαλάσσια οικόπεδα που έχει προσδιορίσει η Ελλάδα, αναγνωρίζει έμμεσα την γραμμή που προτείνει η Ελλάδα για την ΑΟΖ της.
  • Το πρόβλημα με αυτή τη λογική είναι ότι καμία εταιρεία στον κόσμο δεν έχει δικαιοδοσία να αναγνωρίζει ΑΟΖ και κυριαρχικά δικαιώματα και σε καμία περίπτωση η επιλογή της να ερευνήσει μια περιοχή δεν παράγει νομικά αποτελέσματα.
  • Βεβαίως είναι προτιμότερο να είναι εδώ η εταιρεία από το να μην ερχόταν, αλλά πέραν ενός γενικού «σήματος» ή «μηνύματος» εμπιστοσύνης στην οριοθέτηση που προτείνει η Ελλάδα, η κίνηση αυτή (όσο δεν γίνεται γεώτρηση) δεν παράγει κανένα ουσιαστικό όφελος σε γεωπολιτικό επίπεδο.
  • Με «σήματα» όμως και «έμμεσα μηνύματα» δεν μπορεί μια χώρα να κάνει εθνική πολιτική και σαφώς δεν μπορεί να πανηγυρίζει ότι ενισχύει τη θέση της έναντι μιας μελλοντικής οριοθέτησης ΑΟΖ.
  • Τα πράγματα θα γίνουν όμως πολύ καλύτερα για τη χώρα μας εφόσον αρχίσουν οι γεωτρήσεις και ιδιαίτερα εφόσον αρχίσουν οι παραγωγικές εξορύξεις (μετά δηλαδή την τριετία των εξερευνητικών εξορύξεων) καθώς τότε όντως η δραστηριότητα παράγει έννομα αποτελέσματα αφού η οικονομική δραστηριότητα στον βυθό και το υπέδαφος είναι καταλυτικός παράγοντας προσδιορισμού ΑΟΖ.
  • Το γεωπολιτικό όφελος λοιπόν θα είναι πολύ σημαντικό για τη χώρα. Θα έρθει όμως και πάλι μόνο εφόσον αρχίσουν οι γεωτρήσεις και η εξόρυξη υδρογονανθράκων και όχι πριν.

Βλέπουμε λοιπόν ότι ενώ τα οφέλη της Ελλάδας από τη δραστηριοποίηση της Chevron στα θαλάσσια οικόπεδα Νότια της Κρήτης είναι σημαντικά, η χώρα μας θα μπορέσει να τα εισπράξει μόνο όταν η εταιρεία φτάσει στη φάση της εξόρυξης.

Κρίσιμα ερωτήματα:

Εφόσον η Exxon είναι ήδη στη χώρα εδώ και 7 χρόνια και έχει ήδη ολοκληρώσει τα πρώτα στάδια των ερευνών και είναι έτοιμη να κάνει την πρώτη δοκιμαστική γεώτρηση, δεν θα έπρεπε να είναι η πρώτη προτεραιότητα της Ελλάδας; Δεν θα έπρεπε να παρακολουθούμε τις εξελίξεις σε αυτό το θέμα και από εκεί να βγάλουμε τα συμπεράσματα μας για το αν πράγματι η Ελλάδα έχει την ψήφο εμπιστοσύνης των μεγάλων εταιρειών;

Που βρίσκεται λοιπόν τώρα η Exxon η οποία εδώ και καιρό έχει προβάδισμα έναντι της Chevron;

  • Η Exxon είχε ανακοινώσει ήδη από τις αρχές του 2024 ότι στα τέλη εκείνης της χρονιάς θα προχωρούσε με την πρώτη δοκιμαστική της γεώτρηση. Όταν έφτασε όμως η ώρα, η εταιρεία άλλαξε γνώμη και αποφάσισε να κρατήσει στάση αναμονής.
  • Δεν μπορώ να ξέρω τι συνέβαλε σε αυτό, μπορώ όμως να αναφέρω ότι στο μεταξύ μέσα στο 2024 είχαμε αφενός το επεισόδιο της Κάσου και αφετέρου τις κοινωνικές εντάσεις και πιέσεις από την τραγωδία των Τεμπών που είχαν σαφώς αποδυναμώσει την κυβέρνηση και δυνητικά την ικανότητα της να αντέξει πρόσθετες κοινωνικές πιέσεις.
  • Πλέον η εταιρεία ανακοίνωσε πριν από μερικές μέρες ότι η απόφαση για πιθανή διερευνητική γεώτρηση μετατίθεται για το 2027 κάτι που βεβαίως μόνο ως ψήφος εμπιστοσύνης δε λογίζεται.

Βλέποντας λοιπόν τη στάση της Exxon που αποτελεί μια τεράστια διάψευση των μεγάλων προσδοκιών που είχαν δημιουργηθεί πριν μερικά χρόνια όταν πανηγυρικά, όπως τώρα η Chevron, έμπαινε στην ελληνική αγορά, βρίσκω λίγο δύσκολο να μοιραστώ τον ενθουσιασμό των ημερών σχετικά με τη Chevron και προτιμώ να κρατώ μικρό καλάθι. Η κατάσταση όμως μπορεί να βελτιωθεί, αρκεί η χώρα μας να αποφασίσει πραγματικά να προχωρήσει τις εξορύξεις.

  • Άποψη μου αποτελεί ότι μαζί με τα όποια τεχνικά και οικονομικά δεδομένα, οι εταιρείες μετά την ολοκλήρωση και των τρισδιάστατων ερευνών, ζυγίζουν πρώτα τις γεωπολιτικές συνθήκες γύρω τους πριν ρίξουν τα πρώτα 100-120 εκατομμύρια για τη διερευνητική γεώτρηση.
  • Σε εκείνη τη φάση χρειάζονται να δουν έμπρακτη και αταλάντευτη αποφασιστικότητα από την εκάστοτε κυβέρνηση ότι δεν θα βρεθούν προ απροόπτων καταστάσεων όπως στυλ «Κάσου» ή προ μιας κυβερνητικής τρωτότητας από κοινωνικές αντιπαραθέσεις και πιέσεις που μπορεί να διακόψουν τη ροή των εργασιών.
  • Αν θέλουμε λοιπόν να πανηγυρίσουμε με ουσιαστικό τρόπο για την έλευση της Chevron οφείλουμε ως χώρα να διασφαλίσουμε ότι αφενός καμία τρίτη χώρα δεν πρόκειται να αφεθεί να παρεμποδίσει τις εργασίες γεώτρησης και αφετέρου ότι ανεξαρτήτως εσωτερικού πολιτικού σκηνικού τα συμφωνηθέντα θα τηρηθούν και οι δραστηριότητες εξόρυξης δεν θα παρεμποδιστούν.
  • Σε αυτό το κρίσιμο σημείο συνδέονται και οι εξορύξεις με τα ηλεκτρικά καλώδια, καθώς μόνο εφόσον ανακοινώσουμε και ξεκινήσουμε άμεσα τις εργασίες βυθομέτρησης του καλωδίου GSI στην Ανατολική Μεσόγειο θα έχουμε αποδείξει έμπρακτα σε όλους τους ενδιαφερόμενους για τα ενεργειακά της περιοχής ότι στα θαλάσσια οικόπεδα μας κάνουμε κουμάντο μόνο εμείς.

Ήρθε η στιγμή η Ελλάδα να προχωρήσει με ψυχραιμία αλλά και αποφασιστικότητα, χωρίς δισταγμούς, στα γεωπολιτικά ζητήματα της περιοχής και επί του πεδίου. Ο τομέας της ενέργειας προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να το επιτύχει.

* Ο Δρ. Μιχάλης Μαθιουλάκης είναι αναλυτής ενεργειακής στρατηγικής, Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Greek Energy Forum και Επιστημονικός Συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ

Διαβάστε ακόμη