*Του Μιχάλη Χριστοδουλίδη, Ενεργειακού Αναλυτή, Διπλ. Μηχανολόγου Μηχανικού ΑΠΘ
Κατά τη διάρκεια ενός έντονου και παρατεταμένου καύσωνα, η καθημερινότητα στην Ελλάδα δυσκολεύει σε πολλά επίπεδα. Ωστόσο, ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν είναι το λεγόμενο blackout, δηλαδή μια γενικευμένη διακοπή ρεύματος σε μικρή ή και μεγάλη γεωγραφική κλίμακα. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις, τις δημόσιες υπηρεσίες και κυρίως για τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Ποιες είναι, όμως, οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν σε ένα τέτοιο συμβάν, ειδικά τις ημέρες του καύσωνα;
Η πιο συχνή αιτία για blackout κατά τους καλοκαιρινούς μήνες είναι η υπερβολική κατανάλωση ρεύματος, κυρίως εξαιτίας της εκτεταμένης χρήσης κλιματιστικών και άλλων ψυκτικών συσκευών. Όταν η θερμοκρασία αγγίζει ή ξεπερνά τους 40°C, οι καταναλωτές, τόσο σε αστικά κέντρα όσο και στην περιφέρεια, προσπαθούν να δροσιστούν με κάθε διαθέσιμο μέσο. Αυτό οδηγεί σε αιχμές ζήτησης ενέργειας, κυρίως κατά τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες.
Το ελληνικό δίκτυο, παρότι ενισχυμένο σε σχέση με παλαιότερες δεκαετίες, δεν είναι απεριόριστο. Όταν η ζήτηση υπερβαίνει τις δυνατότητες παραγωγής και διανομής, το σύστημα κινδυνεύει με κατάρρευση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, μπορεί να σημειωθούν τοπικές ή γενικευμένες διακοπές ρεύματος, είτε ως αποτέλεσμα βλάβης είτε ως προληπτικό μέτρο από τον ΑΔΜΗΕ.
Το φορτίο αιχμής τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες , φτάνει κοντά στα 11GW, ενώ οι θερμικές μονάδες παράγουν ρεύμα σε πλήρη λειτουργία γύρω στα 9,5GW. Η εγκατεστημένη πράσινη ηλεκτρική ισχύ της χώρας είναι γύρω στα 16 GW , όπου στη καλύτερη περίπτωση μπορούν να αποδώσουν στο σύστημα μέχρι 6 GW. Δηλαδή η προσφορά φτάνει στα 15,5GW και η ζήτηση το πολύ να φτάσει στα 12GW. Αυτά σε ιδανικές συνθήκες, αν υπάρξει αστοχία σε κάποια θερμική μονάδα αερίου ή σε κάποιες πράσινες, λόγω θερμικής καταπόνησης είτε των ιδίων των σταθμών, είτε των δικτύων μεταφοράς ΜΤ ή ΥΤ, τότε τα προσφερόμενα 15,5 GW μπορούν εύκολα να πέσουν και κάτω από 11GW και το σύστημα να ξεπεράσει τα όρια του.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα βασίζεται σε ένα μείγμα πηγών: λιγνίτη, φυσικό αέριο, υδροηλεκτρικά και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), όπως ηλιακά και αιολικά πάρκα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα, η αποδοτικότητα κάποιων πηγών μειώνεται.
Για παράδειγμα, τα φωτοβολταϊκά πάνελ χάνουν απόδοση όταν οι θερμοκρασίες είναι πολύ υψηλές. Παράλληλα, η έλλειψη ανέμων μπορεί να μειώσει την παραγωγή των ανεμογεννητριών. Επίσης, σε περιόδους ξηρασίας, τα υδροηλεκτρικά φράγματα υπολειτουργούν. Αν ταυτόχρονα υπάρξουν βλάβες ή συντηρήσεις σε μονάδες φυσικού αερίου ή λιγνίτη, το σύστημα δεν έχει τη δυνατότητα να καλύψει τις ανάγκες.
Όταν λοιπόν η προσφορά ενέργειας μειώνεται και η ζήτηση αυξάνεται, ο κίνδυνος διακοπής ρεύματος αυξάνεται σημαντικά.
Οι υψηλές θερμοκρασίες επιδρούν και στις υποδομές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Τα καλώδια και οι πυλώνες υψηλής τάσης θερμαίνονται, γεγονός που μειώνει την ικανότητά τους να μεταφέρουν φορτίο. Επιπλέον, οι μεγάλες καταπονήσεις μπορεί να προκαλέσουν υπερφόρτωση ή βλάβες σε υποσταθμούς.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πυρκαγιές, που δυστυχώς είναι συχνές στην Ελλάδα τους θερινούς μήνες, μπορούν να προκαλέσουν καταστροφές σε υποδομές του ΑΔΜΗΕ ή του ΔΕΔΔΗΕ. Σε πολλές περιπτώσεις, η πυρκαγιά πλησιάζει γραμμές μεταφοράς ή υποσταθμούς, με αποτέλεσμα να χρειαστεί να τεθούν εκτός λειτουργίας προληπτικά, οδηγώντας σε τοπικά blackouts.
Μια άλλη περίπτωση που θα μπορούσε να προκληθεί ένα εκτεταμένο blackout, είναι όταν τα Σαββατοκύριακα ο κόσμος το μεσημέρι βρίσκεται στις παραλίες, η βιομηχανία δεν λειτουργεί και υπάρχει υπερπαραγωγή πράσινης ενέργειας από τα φωτοβολταϊκά πάρκα, αλλά η κατανάλωση είναι μικρή. Σε αυτή την περίπτωση λόγω της ανισορροπίας προσφοράς και ζήτησης και μη έχοντας την δυνατότητα να γίνει έγκαιρη αποκοπή της έγχυσης πράσινης ενέργειας στο δίκτυο, αλλά και ούτε η δυνατότητα αποθήκευσης της περίσσειας ενέργειας, τότε προκαλείται αστάθεια στο δίκτυο , απότομη διακύμανση της συχνότητας και της τάσης με αποτέλεσμα να οδηγήσουμε το σύστημα σε blackout.
Ένα ενεργειακό σύστημα λειτουργεί ομαλά όταν υπάρχει σχεδιασμός και επαρκείς εφεδρείες — δηλαδή μονάδες που μπορούν να ενεργοποιηθούν άμεσα σε περιόδους αιχμής. Αν όμως το κράτος ή οι διαχειριστές του συστήματος δεν έχουν εξασφαλίσει τέτοιες εφεδρείες (λόγω κόστους ή κακού σχεδιασμού), τότε μια ξαφνική αύξηση στη ζήτηση ή μια απρόβλεπτη βλάβη μπορεί να προκαλέσει ντόμινο εξελίξεων.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, για να αποφευχθεί το γενικευμένο blackout, εφαρμόζεται εκ περιτροπής διακοπή ηλεκτροδότησης σε περιοχές της χώρας. Αν αυτό δεν γίνει έγκαιρα ή συντονισμένα, το πρόβλημα μπορεί να επεκταθεί.
Η κλιματική κρίση έχει οδηγήσει σε πιο συχνούς και πιο έντονους καύσωνες στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Αυτές οι θερμοκρασίες-ρεκόρ δοκιμάζουν τα όρια των ενεργειακών υποδομών και των στρατηγικών πολιτικής προστασίας. Η αυξημένη διάρκεια και ένταση των θερμικών κυμάτων σημαίνει ότι η πίεση στο δίκτυο διαρκεί πολλές ημέρες, αυξάνοντας την πιθανότητα αστοχίας.
Ένα blackout κατά τη διάρκεια καύσωνα δεν είναι απλώς μια δυσάρεστη διακοπή ρεύματος. Μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, να προκαλέσει ζημιές σε ευαίσθητα ηλεκτρονικά, να οδηγήσει σε κυκλοφοριακή αναρχία αν διακοπούν φανάρια και να θέσει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, ειδικά ηλικιωμένων ή ασθενών.
Η πρόληψη είναι εφικτή, αρκεί να υπάρξει σοβαρός σχεδιασμός, σωστή ενημέρωση και υπεύθυνη κατανάλωση από όλους μας.
Διαβάστε ακόμη
