Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελούν την «κορωνίδα» της ενεργειακής μετάβασης. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί εντυπωσιακά η εγκατεστημένη ισχύς έργων ΑΠΕ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ η χώρα μας βρίσκεται στους πρωτοπόρους της Ευρώπης, ιδιαίτερα στα φωτοβολταϊκά. Παρόλα αυτά, η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην ΕΕ επιβραδύνεται από έναν συνδυασμό παραγόντων. Σύμφωνα με ανάλυση του European Environmental Bureau (EEB), δεν απαιτούνται επιπλέον νομοθετικές αλλαγές για την επιτάχυνση της ανάπτυξης των ΑΠΕ στην Ευρώπη, αλλά καλύτερη υλοποίηση των μέτρων που ορίζει η υπάρχουσα νομοθεσία, και ιδιαίτερα της οδηγίας RED III για τις ΑΠΕ. Στην ανάλυσή του, το EEB αναδεικνύει δέκα βασικά εμπόδια που «μπλοκάρουν» νέα έργα καθαρής ενέργειας στην ΕΕ.
Αρχικά, το EEB επισημαίνει την έλλειψη προσωπικού στις δημόσιες αρχές σχεδιασμού και αδειοδότησης, ιδιαίτερα σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, που οδηγεί σε καθυστερήσεις στην αδειοδότηση νέων έργων ΑΠΕ. Οι δημόσιες αρχές, λόγω της έλλειψης καταρτισμένου και εξειδικευμένου προσωπικού, αδυνατούν να ανταποκριθούν με ταχύτητα στη μεγάλη ζήτηση που υπάρχει για νέες επενδύσεις στην καθαρή ενέργεια. Παράλληλα, πέραν του σχεδιασμού, το EEB αναφέρει σαν ξεχωριστό παράγοντα την έλλειψη εξειδικευμένων επαγγελματιών στην εγκατάσταση καθαρών τεχνολογιών. Όπως έχει γράψει το energygame.gr, το ζήτημα της έλλειψης προσωπικού στην Ελλάδα συγκεκριμένα φανερώνεται και από τον υψηλό ηλικιακό μέσο όρο των ηλεκτρολόγων σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ειδικότερα, ο ηλικιακός μέσος όρος των ηλεκτρολόγων στην Ελλάδα είναι τα 45 έτη, ενώ στην Ευρώπη είναι τα 41,1. Μάλιστα, ο πιο χαμηλός μέσος όρος, μεταξύ 14 ευρωπαϊκών χωρών που είχαν εξεταστεί από το EuropeOn, υπάρχει στη Νορβηγία, με μέση ηλικία τα 30 έτη.
Χωροταξικό, τοπικές αντιδράσεις, δίκτυα και γραφειοκρατία μπλοκάρουν τις ΑΠΕ στην ΕΕ
Ένας τρίτος παράγοντας που καταδεικνύει το EEB, όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, είναι η ελλιπής εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ. Καμία χώρα της ΕΕ δεν έχει εκπληρώσει μέχρι σήμερα τις υποχρεώσεις της για ενσωμάτωση της οδηγίας RED III στο εθνικό δίκαιο, γεγονός που έχει προκαλέσει διαδικασίες παράβασης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το εν λόγω ζήτημα ανέδειξε πρόσφατα με νέα έκθεσή του και το SolarPower Europe. Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η ύπαρξη απαρχαιωμένων χωροταξικών σχεδίων για τις ΑΠΕ. Σε αυτόν τον τομέα πάσχει σοβαρά και η Ελλάδα. Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2025 έλαβε παράταση η υποβολή του νέου Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου που ετοιμάζεται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Πλέον η υποβολή του Σχεδίου έχει μετατεθεί χρονικά προς τον Δεκέμβριο του τρέχοντος έτους.
Πρόβλημα αποτελεί και η πολιτική αβεβαιότητα που υπάρχει σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης γύρω από τις ΑΠΕ. Ορισμένες χώρες και περιφέρειες της ΕΕ υιοθετούν ή εξετάζουν παράλογες απαγορεύσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αναφέρει το EEB. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν οι ιταλικές περιφέρειες Σαρδηνία και Λάτσιο, οι οποίες έχουν ουσιαστικά επιβάλει μορατόριουμ σε έργα ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Αυτή η αβεβαιότητα δυσκολεύει τις εταιρείες να καταλήξουν σε επενδυτικές αποφάσεις για νέα έργα. Ασφαλώς, οι τοπικές αντιδράσεις που έχουν κάνει την εμφάνισή τους σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης προέρχονται και από την συχνά ελλιπή και βιαστική δημόσια διαβούλευση με την κοινωνία, κάτι που το EEB θεωρεί σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στην επιβράδυνση νέων επενδύσεων σε ΑΠΕ. Από την ανάλυσή του φανερώνεται πως σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Σλοβακία, η κοινωνία των πολιτών έχει εκφράσει ανησυχίες για περιορισμένη πρόσβαση σε περιβαλλοντική πληροφόρηση και ανεπαρκή χρονικά περιθώρια διαβούλευσης.
Ένας άλλος παράγοντας που αναδεικνύεται είναι οι υπερβολικά περιοριστικοί κανόνες χωροταξικού σχεδιασμού που ισχύουν σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες. Τρανταχτό παράδειγμα αυτής της κατάστασης ήταν το «μπλόκο» της κυβέρνησης της Σουηδίας σε 30 GW υπεράκτιων αιολικών πάρκων για στρατιωτικούς λόγους. Αντίστοιχα, στην Τσεχία το Υπουργείο Άμυνας απέκλεισε πολλές περιοχές γύρω από στρατιωτικές εγκαταστάσεις κατά τη φάση χωρικής αποτύπωσης για την οδηγία RED III, δημιουργώντας ζώνες αποκλεισμού μεγαλύτερες από τις προστατευόμενες φυσικές περιοχές.
Από τα μεγαλύτερα εμπόδια, βεβαίως, είναι και τα απαρχαιωμένα και ανεπαρκή ηλεκτρικά δίκτυα της Ευρώπης. Σε πολλές χώρες της ΕΕ, το δίκτυο αδυνατεί να ανταποκριθεί στον ταχύ ρυθμό ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Όπως τονίζει το EEB, «τον Μάιο του 2025, 1.700 GW έργων ΑΠΕ παρέμεναν σε αναμονή για σύνδεση στο δίκτυο σε 16 ευρωπαϊκές χώρες – υπερτριπλάσια ισχύς από αυτή που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για το 2030». Πρόβλημα αποτελεί και η αργή ψηφιοποίηση των διοικητικών διαδικασιών που αφορούν σε έργα ΑΠΕ. Σύμφωνα με το EEB, «επενδυτές έχουν αναφέρει έλλειψη ψηφιακών πλατφορμών αδειοδότησης σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Βουλγαρία και η Ουγγαρία». Τέλος, άλλοι δύο παράγοντες που εμποδίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ευρώπη είναι οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων, με τις άδειες για νέα έργα να απαιτούν συνήθως έγκριση από πολλές αρχές διαφορετικών διοικητικών επιπέδων που συχνά λειτουργούν χωρίς επαρκή συντονισμό, καθώς και η έλλειψη διαθέσιμων δημόσιων δεδομένων.
Διαβάστε ακόμη
