Η Αίγινα, ένας από τους δημοφιλέστερους καλοκαιρινούς προορισμούς στην Αττική, δεν είναι άγνωστη στους περιοδικούς κινδύνους ενεργειακής ανεπάρκειας. Με διακοπές ρεύματος και αυξομειώσεις τάσης να επανεμφανίζονται κάθε καλοκαίρι, το νησί βρέθηκε επανειλημμένα στο επίκεντρο της συζήτησης για την ανάγκη ενίσχυσης των δικτύων σε τουριστικές περιοχές. Ωστόσο, αυτή τη φορά δεν πρόκειται για ακόμα μία διαπίστωση. Η Αίγινα μπαίνει πλέον δυναμικά στον ευρωπαϊκό χάρτη της καθαρής ενέργειας, συμμετέχοντας στο πρόγραμμα “Follower Islands”, με στόχο την ενεργειακή της αυτάρκεια και τη μετατροπή της σε πρότυπο νησιωτικής βιωσιμότητας.
Το πρόβλημα είναι γνώριμο: Από τον Ιούνιο έως τον Σεπτέμβριο, η ενεργειακή κατανάλωση στην Αίγινα υπερδιπλασιάζεται, εξαιτίας του τουρισμού, των εξοχικών κατοικιών και της αυξημένης χρήσης ηλεκτρικών συστημάτων ψύξης. Η υποδομή όμως παραμένει σχεδιασμένη πάνω σε χειμερινά δεδομένα — με αποτέλεσμα συχνές διακοπές και εντάσεις στο δίκτυο, ιδίως στις περιόδους αιχμής.
Το σχέδιο που ενεργοποιείται σήμερα επιχειρεί να αλλάξει ριζικά αυτή τη συνθήκη. Η Αίγινα θα προχωρήσει σε εγκατάσταση και αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, στοχεύοντας στην κάλυψη της θερινής αιχμής με «καθαρή» παραγωγή, αυτόνομα, χωρίς εξαρτήσεις από το ηπειρωτικό σύστημα. Ακόμη πιο φιλόδοξος στόχος: η πώληση πλεονάζουσας ενέργειας προς την ενδοχώρα, εντάσσοντας το νησί σε μια νέα δυναμική ενεργειακού εξαγωγέα.
Στο πλαίσιο του «Follower Islands», το νησί θα επωφεληθεί από στοχευμένες δράσεις υποστήριξης, με πρώτη τη δημιουργία ενός στρατηγικού σχεδίου ενεργειακής αναβάθμισης του κτιριακού αποθέματος. Εξειδικευμένοι συνεργάτες θα αναλύσουν τα δεδομένα κατανάλωσης σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, με στόχο την προετοιμασία έργων εξοικονόμησης ενέργειας και ενσωμάτωσης ΑΠΕ σε στέγες, δημόσιες υποδομές και επιχειρήσεις. Τα κτίρια της Αίγινας —πολλά εκ των οποίων ανεγέρθηκαν σε προγενέστερες δεκαετίες χωρίς ιδιαίτερες προδιαγραφές ενεργειακής απόδοσης— θα μετατραπούν σε βασικό πεδίο δράσης για μείωση φορτίου και εξισορρόπηση αιχμών.
Παράλληλα, η Αίγινα θα συμμετάσχει ενεργά σε διαδικασίες peer-learning, δηλαδή οργανωμένων ανταλλαγών εμπειρίας με νησιά-πρωτοπόρους της Ευρώπης που έχουν ήδη εφαρμόσει έργα καθαρής ενέργειας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, το νησί δεν θα χρειαστεί να ξεκινήσει από το μηδέν. Αντίθετα, θα αποκτήσει πρόσβαση σε μοντέλα χρηματοδότησης, λύσεις τεχνικής ενσωμάτωσης, και δοκιμασμένες πρακτικές που εφαρμόστηκαν με επιτυχία σε περιοχές με αντίστοιχα χαρακτηριστικά. Η Τήλος, για παράδειγμα, αποτελεί έναν από τους «φωτεινούς φάρους» του δικτύου, έχοντας αναπτύξει ένα υβριδικό σύστημα αιολικής και ηλιακής ενέργειας με αποθήκευση, που ήδη καλύπτει πάνω από το 70% των αναγκών του νησιού.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι η υποστήριξη που παρέχεται σε επίπεδο θεσμικής και διοικητικής ικανότητας. Η έκθεση του Island Secretariat καταγράφει πως ένας από τους βασικούς λόγους καθυστέρησης της ενεργειακής μετάβασης στα ελληνικά νησιά είναι η υποστελέχωση και η τεχνική αδυναμία των τοπικών αρχών να διαχειριστούν σύνθετα ενεργειακά έργα. Στο πρόγραμμα των Follower Islands, προβλέπεται συγκεκριμένη ενίσχυση σε επίπεδο κατάρτισης και εκπαίδευσης των δημοτικών υπαλλήλων και αιρετών, ώστε η Αίγινα να μπορέσει να σχεδιάσει, να διεκδικήσει χρηματοδότηση, και να υλοποιήσει έργα χωρίς την ανάγκη συνεχούς εξωτερικής ανάθεσης.
Η συμμετοχή στο πρόγραμμα ανοίγει επίσης πρόσβαση σε ευρωπαϊκές πλατφόρμες δεδομένων, όπως το «Clean Energy for EU Islands Marketplace», όπου νησιά, εταιρείες και επενδυτικοί φορείς συναντώνται με στόχο την ανάδειξη ώριμων έργων προς υλοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι η Αίγινα θα έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει σχέδια εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, σταθμών φόρτισης, έξυπνων μετρητών ή υβριδικών συστημάτων, προσελκύοντας απευθείας επενδυτικό ενδιαφέρον.
Δεν πρόκειται για μια απλή βιτρίνα. Η νέα προσέγγιση που προωθεί η Ε.Ε. για τα νησιά δίνει έμφαση στο τρίπτυχο: αυτοπαραγωγή – αποθήκευση – έξυπνη κατανάλωση. Και η Αίγινα, μέσω του προγράμματος, καλείται να εφαρμόσει στην πράξη αυτό το μοντέλο, με στόχο τη μέγιστη δυνατή αποσύνδεση από το ηπειρωτικό σύστημα, τουλάχιστον κατά τη θερινή αιχμή. Η υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων, όπως εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός, ενεργειακές κοινότητες και μικρά δίκτυα «πίσω από τον μετρητή» (behind-the-meter systems), βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο του νησιωτικού ενεργειακού σχεδιασμού.
Αυτή η μετάβαση δεν είναι μόνο ενεργειακή – είναι και οικονομική. Η προοπτική να πωλεί το νησί καθαρή ενέργεια προς την ενδοχώρα, ιδιαίτερα σε περιόδους υψηλής ζήτησης, επανακαθορίζει τη σχέση του με το εθνικό δίκτυο. Από παθητικός καταναλωτής που εξαρτάται από μία μόνο υποβρύχια διασύνδεση, η Αίγινα μπορεί να μετατραπεί σε ενεργειακό «παίκτη», με έσοδα που θα επιστρέφουν στην τοπική κοινωνία.
Η πραγματική πρόκληση που τίθεται μπροστά στο νησί, ωστόσο, είναι διττή: να αξιοποιήσει τη στήριξη του προγράμματος με ταχύτητα και τεχνική επάρκεια, και ταυτόχρονα να πείσει την τοπική κοινωνία για την αξία της ενεργειακής αυτονομίας. Η έκθεση του Clean Energy for EU Islands υπογραμμίζει πως χωρίς κοινωνική αποδοχή, τα έργα καθαρής ενέργειας στα νησιά κινδυνεύουν να συναντήσουν αντιδράσεις – ιδίως όταν σχεδιάζονται χωρίς διαφάνεια, δημόσια διαβούλευση και ενημέρωση των κατοίκων.
Από την πλευρά της, η Αίγινα δείχνει να κάνει τα πρώτα βήματα με στρατηγική. Εάν καταφέρει να ενεργοποιήσει τους θεσμούς της, να επιλέξει τις σωστές τεχνολογίες και να διασφαλίσει την κοινωνική στήριξη, δεν θα έχει μόνο επιλύσει το πρόβλημα των καλοκαιρινών διακοπών ρεύματος. Θα έχει αναδειχθεί σε ζωντανό εργαστήριο νησιωτικής ανθεκτικότητας, που δείχνει τον δρόμο για δεκάδες ακόμη νησιά της Μεσογείου.
Διαβάστε ακόμη
