Πριν τρία χρόνια, η Ελλάδα δήλωνε έτοιμη να γίνει ηγετικός παίκτης στη νέα ευρωπαϊκή αγορά των υπεράκτιων αιολικών. Σήμερα, εκείνη η φιλοδοξία μοιάζει να ξεθωριάζει με το εν λόγω εγχείρημα να έχει μείνει ξεχασμένο σε κάποιο υπουργικό συρτάρι. Σήμερα, η φιλοδοξία αυτή μοιάζει να έχει ξεχαστεί στα χαρτιά – χαμένη κάπου ανάμεσα σε εξαγγελίες, καθυστερήσεις και υπουργικά συρτάρια. Η Κοινή Υπουργική Απόφαση που θα ενεργοποιούσε το Εθνικό Σχέδιο δεν έχει ακόμα υπογραφεί, τα διατάγματα δεν έχουν συνταχθεί, και ολόκληρο το θεσμικό οικοδόμημα που θα άνοιγε τον δρόμο για τις πρώτες επενδύσεις παραμένει σε εκκρεμότητα. Στο μεταξύ, η μία μετά την άλλη, οι ευρωπαϊκές χώρες προκηρύσσουν έργα, καθορίζουν περιοχές, προσελκύουν κεφάλαια. Η Ελλάδα, ενώ διαθέτει ένα από τα ισχυρότερα υπεράκτια δυναμικά της Μεσογείου, σπαταλά χρόνο και δυναμική, κινδυνεύοντας να μείνει πίσω στην κούρσα.
«Εμείς δεν έχουμε ξεχάσει τα υπεράκτια αιολικά. Στο Υπουργείο τα έχουν ξεχάσει». Με αυτή τη φράση στελέχη της ΕΛΕΤΑΕΝ περιέγραψαν στο πλαίσιο παρουσίασης της ΕΛΕΤΑΕΝ με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αιολικής Ενέργειας (15 Ιουνίου) την κατάσταση στην αγορά υπεράκτιων αιολικών, επισημαίνοντας την πλήρη θεσμική ακινησία που χαρακτηρίζει το εγχείρημα. Το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης παραμένει επί μήνες χωρίς θεσμική κατοχύρωση, καθώς η σχετική ΚΥΑ δεν έχει υπογραφεί, ενώ τα προεδρικά διατάγματα που θα καθόριζαν τις περιοχές ανάπτυξης (ΠΟΑΥΑΠ) δεν έχουν καν εκκινήσει. Παράλληλα, οι απαραίτητες μελέτες, οι προδιαγραφές διαγωνισμών, οι χρηματοδοτήσεις των κρίσιμων υποδομών και η ενεργοποίηση του μηχανισμού στήριξης εξακολουθούν να βρίσκονται σε απόλυτο κενό.
Όπως σημείωσε ο πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ, Παναγιώτης Λαδακάκος, το ζητούμενο αυτή τη στιγμή δεν είναι να ξεκινήσουν τα έργα, αλλά να υπάρξει κινητοποίηση σε όλα τα απαραίτητα προπαρασκευαστικά βήματα ώστε η χώρα να είναι έτοιμη όταν αποφασιστεί πολιτικά να ανοίξει ο κύκλος των επενδύσεων. «Χωρίς θεσμική ενεργοποίηση, χωρίς μελέτες και διαγωνισμούς, χωρίς δίκτυα και λιμάνια, τα υπεράκτια θα μείνουν ένα υποσχόμενο σχέδιο που δεν υλοποιήθηκε ποτέ», τόνισε χαρακτηριστικά.
Η έλλειψη θεσμικής κινητικότητας δεν έχει περάσει απαρατήρητη από την επενδυτική κοινότητα. Όπως επισημαίνεται με σαφήνεια, πολλές ξένες εταιρείες εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια αποκλειστικά με βάση την προσδοκία ότι η χώρα θα προχωρήσει δυναμικά στην ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών. Ορισμένες, μάλιστα, σχεδίαζαν να δημιουργήσουν στη χώρα περιφερειακά hubs για τη Μεσόγειο, στοιχηματίζοντας στη γεωστρατηγική θέση και στο υψηλό αιολικό δυναμικό των ελληνικών θαλασσών. Ωστόσο, ο εγκλωβισμός του εγχειρήματος σε διοικητικές εκκρεμότητες έχουν αρχίσει να διαβρώνουν αυτή την επενδυτική πίστη. Το σήμα που εκπέμπει η Πολιτεία —ή, μάλλον, η απουσία του— δημιουργεί συνθήκες αβεβαιότητας και ενισχύει τον σκεπτικισμό, με αποτέλεσμα να τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση το κατά πόσο οι εταιρείες αυτές θα συνεχίσουν να παραμένουν στη χώρα αν δεν υπάρξει άμεσα ουσιαστική πρόοδος.
Για την ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών πάρκων, επισημαίνεται πως απαιτείται ένα συγκροτημένο πλαίσιο, το οποίο περιλαμβάνει τόσο θεσμικές όσο και τεχνικές προϋποθέσεις. Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ, το πρώτο βήμα είναι η θέσπιση του Εθνικού Προγράμματος ΥΑΠ, το οποίο θα αποτελέσει τη θεσμική ραχοκοκαλιά του εγχειρήματος και θα καθορίσει με σαφήνεια τις περιοχές παρέμβασης, τις τεχνικές απαιτήσεις και τα βασικά χρονοδιαγράμματα.
Εξίσου κρίσιμη είναι η προσεκτική διαμόρφωση των μελλοντικών διαγωνισμών, που θα πρέπει να πληρούν συγκεκριμένες προδιαγραφές για να προσελκύσουν σοβαρούς επενδυτές και να διασφαλίσουν ανταγωνιστικές τιμές. Όπως επισημαίνεται στο σχετικό υλικό, οι διαγωνισμοί πρέπει:
- να ενσωματώνουν μηχανισμό αναπροσαρμογής της τιμής (indexation) ώστε να αποφεύγεται η οικονομική αβεβαιότητα για τους επενδυτές σε περιβάλλον υψηλών πληθωριστικών πιέσεων,
- να προβλέπουν τη δυνατότητα υποβολής προσφορών με ενισχυμένο ανταγωνιστικό χαρακτήρα,
- να εξασφαλίζουν χρηματοδοτική ασφάλεια μέσω μοντέλων κλειστού τύπου.
Παράλληλα, ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη θεσμοθέτηση των ΠΟΑΥΑΠ (Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης ΥΑΠ) ως περιοχών πρώτης επιλογής ΑΠΕ, βάσει της ευρωπαϊκής λογικής των Renewables Acceleration Areas. Όπως αναφέρεται, οι ΠΟΑΥΑΠ θα πρέπει να επιλεγούν από το Δημόσιο και να εντάσσονται σε καθεστώς πλήρους περιβαλλοντικής αδειοδότησης, επιταχύνοντας έτσι σημαντικά τον αναπτυξιακό κύκλο των έργων. Ταυτόχρονα, πρέπει να εκπονηθούν όλες οι απαραίτητες μελέτες τεκμηρίωσης, περιβαλλοντικές και τεχνικές, που θα επιτρέψουν στη χώρα να είναι ώριμη και τεχνικά έτοιμη όταν έρθει η ώρα των έργων. Στο μεταξύ, η Πολιτεία οφείλει να εξασφαλίσει χρηματοδοτήσεις για τις αναγκαίες υποστηρικτικές υποδομές, από τα λιμάνια και τις χερσαίες εγκαταστάσεις μέχρι τη χωρητικότητα των ηλεκτρικών δικτύων. Και φυσικά, να σχεδιάσει εγκαίρως τις διαγωνιστικές διαδικασίες που θα καθορίσουν ποιοι επενδυτές θα δραστηριοποιηθούν και με ποιους όρους, προκειμένου να δοθεί ένα καθαρό μήνυμα προς την αγορά ότι η Ελλάδα προχωρά. Όπως υπογράμμισε ο Παναγιώτης Λαδακάκος, χωρίς αυτή τη «σειρά», δεν μπορεί να δημιουργηθεί καμία πραγματική αγορά: «Να δοθεί ένα σήμα. Ότι αυτό το πράγμα προχωράει, έχει ρυθμό, έχει χρονοδιάγραμμα και τηρείται».
Σύμφωνα με την ΕΛΕΤΑΕΝ, η ανάπτυξη των υπεράκτιων αιολικών μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός ενεργοποίησης ολόκληρης της εφοδιαστικής αλυσίδας — από τα ναυπηγεία και τα λιμάνια, έως τη μεταλλουργική βιομηχανία και τις κατασκευαστικές υποδομές. Παράλληλα, προκρίνεται η ενίσχυση της έρευνας και τεχνολογίας, με στόχο την ανάπτυξη οικονομικά βιώσιμων πλωτήρων που θα μπορούν να ανταποκριθούν στις ειδικές συνθήκες της Μεσογείου, η οποία διακρίνεται για τις ήπιες αλλά απαιτητικές κυματικές συνθήκες.
Πέραν των εγχώριων εφαρμογών, η Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει ενεργό ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά υπηρεσιών μέτρησης και δοκιμών πλωτών ανεμογεννητριών, αναπτύσσοντας εξειδικευμένες δομές. Προτείνεται συγκεκριμένα η δημιουργία ενός Εθνικού Κέντρου Μετρήσεων και Δοκιμών για πλωτές ανεμογεννήτριες, αξιοποιώντας τις ήπιες και σταθερές κλιματικές συνθήκες των ελληνικών θαλασσών και την τεχνογνωσία του ΚΑΠΕ. Αντίστοιχο μοντέλο αποτελεί το METCentre της Νορβηγίας – το πρώτο παγκοσμίως οργανωμένο κέντρο δοκιμών πλωτών ανεμογεννητριών.
Η λεπτή ισορροπία και το στοίχημα που κινδυνεύει να χαθεί
Ένα τέτοιο εγχείρημα όχι μόνο θα ενίσχυε την τεχνολογική και επιστημονική θέση της χώρας, αλλά και θα εξασφάλιζε πρόσβαση σε νέα χρηματοδοτικά εργαλεία και ευρωπαϊκά σχήματα υποστήριξης, ενισχύοντας τη συνολική ανταγωνιστικότητα του ελληνικού ενεργειακού κλάδου στον ταχύτατα εξελισσόμενο τομέα της πλωτής αιολικής ενέργειας.
Την ίδια στιγμή, γίνεται ολοένα και πιο σαφές πως η υπεράκτια αιολική αγορά δεν πρόκειται να περιμένει την Ελλάδα. Αν η χώρα δεν κινηθεί άμεσα, κινδυνεύει όχι μόνο να χάσει επενδυτικά κεφάλαια, αλλά και να μείνει πίσω σε μια τεχνολογική επανάσταση που βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη. Όπως προειδοποιούν στελέχη του κλάδου, η τεχνολογία των πλωτών αιολικών συστημάτων —η οποία αναπτύσσεται με εκθετικούς ρυθμούς διεθνώς— ενδέχεται μέχρι το 2030 να έχει σταθεροποιηθεί γύρω από πρότυπα και μοντέλα τα οποία θα είναι οικονομικά απρόσιτα για βιομηχανίες που δεν συμμετείχαν εξαρχής στην εξέλιξή τους. Με απλά λόγια, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί στη θέση του απλού αποδέκτη εξοπλισμού και τεχνολογιών τρίτων (όπως η Τουρκία η οποία υπερέχει σε υποδομή), χωρίς δυνατότητα παραγωγής, συνεισφοράς ή ελέγχου της αλυσίδας αξίας.
Αντί να αποτελέσει μέρος του ευρωπαϊκού πυρήνα που παράγει, δοκιμάζει και εξάγει τεχνογνωσία στον τομέα των πλωτών ανεμογεννητριών, η χώρα ενδέχεται να περιοριστεί στον ρόλο του τελικού καταναλωτή — με μικρό εγχώριο πολλαπλασιαστικό όφελος και με χαμένη τη δυνατότητα βιομηχανικής αναβάθμισης. Πρόκειται για ένα πραγματικό “παράθυρο ευκαιρίας”, το οποίο —αν δεν αξιοποιηθεί μέσα στην επόμενη διετία— δεν θα ξανανοίξει με τους ίδιους όρους. Όπως επισημαίνουν άνθρωποι του χώρου, η εξέλιξη των συστημάτων αγκυροβόλησης, των πλωτήρων και των θαλάσσιων μεταφορών για τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εξελίσσεται με τέτοια ταχύτητα, που σύντομα θα διαμορφώσει κλειστά μοντέλα αλυσίδας προμηθευτών, από τα οποία όσοι απουσιάζουν σήμερα, δύσκολα θα εισέλθουν στο μέλλον.
Το φιλόδοξο αφήγημα δοκιμάζεται και στην Ευρώπη
Η παγκόσμια αγορά υπεράκτιων αιολικών παρουσιάζει ταυτόχρονα φάσεις έντονης ανάπτυξης αλλά και νέες προκλήσεις. Σύμφωνα με στοιχεία της RenewableUK, η συνολική εγκατεστημένη ισχύς offshore αιολικών έφτασε τα 85,2 GW, με την Κίνα να κατέχει το 50% του παγκόσμιου στόλου και να απομακρύνεται πλέον από κάθε άλλη χώρα. Η Μεγάλη Βρετανία ακολουθεί με 18%, η Γερμανία με 11%, και έπονται οι Κάτω Χώρες, η Ταϊβάν, η Δανία και το Βέλγιο, με μικρότερα μερίδια. Στον αντίποδα, η Ελλάδα απουσιάζει πλήρως από τον παγκόσμιο χάρτη.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με διεθνείς αναφορές, περισσότερα από 27,6 GW offshore έργων βρίσκονται υπό κατασκευή, μεταξύ των οποίων και μεγάλα projects σε Νότια Κορέα (Jeonnam 1) και Ταϊβάν (ZhongNeng) από κοινοπραξίες που περιλαμβάνουν την Copenhagen Offshore Partners. Οι εξελίξεις αυτές συνοδεύονται και από μεγάλες στρατηγικές επενδύσεις σε εξειδικευμένα λιμάνια για την εξυπηρέτηση των αναγκών κατασκευής, συντήρησης και logistics των πλωτών και σταθερής βάσης έργων.
Η Μεγάλη Βρετανία —παρά την επενδυτική ανασφάλεια που περιγράφει το ρεπορτάζ της Montel— εξακολουθεί να προχωρά σε μαζική αδειοδότηση νέων έργων, συνολικής ισχύος 8,5 GW, πολλά εκ των οποίων περιλαμβάνουν και μονάδες πλωτής τεχνολογίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα:
– Norfolk Trio (4,2 GW)
– Rampion 2 (1,2 GW)
– East Anglia One North (900 MW)
– Awely Môr (750 MW)
– Pentland και Erebus (100 MW έκαστο, πλωτά)
Με υψηλές ταχύτητες προσπαθεί να τρέξει και η Ευρώπη αν και το φιλόδοξο αφήγημα περί ταχείας ανάπτυξης των offshore έργων αρχίζει να δοκιμάζεται σοβαρά, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων όπως ο πληθωρισμός, η εκτίναξη του κόστους κατασκευής, τα ανεπαρκή δίκτυα και η καθυστέρηση στις αδειοδοτήσεις. Όπως επισημαίνουν αναλυτές του Montel, η εικόνα παραμένει θολή ακόμα και για χώρες-ηγέτες του κλάδου, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Στη Γερμανία, παρά τους στόχους για 30 GW έως το 2030, έχουν εγκατασταθεί μόλις 9,2 GW, ενώ στη Δανία, ένας διαγωνισμός 3 GW στη Βόρεια Θάλασσα δεν προσέλκυσε ούτε μία προσφορά, οδηγώντας την κυβέρνηση να δεσμεύσει 7,4 δισ. ευρώ σε στήριξη.
Αντίστοιχα, στην Ολλανδία, η αύξηση του κόστους κατά 40–60% έχει οδηγήσει σε καθυστερήσεις και επ’ αόριστον αναβολή διαγωνισμών, ενώ στη Γαλλία και την Ιρλανδία η γραφειοκρατία και οι αστοχίες στον σχεδιασμό κρατούν τα έργα μακριά από την υλοποίηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ακύρωση του εμβληματικού έργου Hornsea Four από την Orsted έχει κλονίσει την επενδυτική εμπιστοσύνη, ενώ οι αναλυτές εκτιμούν πως μέχρι το 2030 θα έχουν υλοποιηθεί μόλις 36–38 GW, έναντι στόχου 50 GW.
Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών των εξελίξεων είναι η έλλειψη σταθερού ρυθμιστικού πλαισίου, επαρκών εγγυήσεων και ευέλικτων διαγωνιστικών μηχανισμών, οι οποίοι να λαμβάνουν υπόψη τις σύγχρονες συνθήκες αγοράς. Όπως τονίζει ο Stefan Thimm, επικεφαλής του γερμανικού BWO, «χρειαζόμαστε σαφείς στόχους, σταθερό πολιτικό πλαίσιο και πάνω απ’ όλα, ασφάλεια για τις επενδύσεις».
Διαβάστε ακόμη
